WOZACY
1961Michał Elster
Film ukazujący realia funkcjonowania transportu konnego w Warszawie początku lat sześćdziesiątych. Oparty został na zestawieniu fragmentów wywiadów przeprowadzonych z wozakami z filmowym zapisem ich pracy.
Wozacy, obok zrealizowanych w Szkole kilka lat wcześniej Piaskarzy, to zapis odchodzącego świata, jego obyczajów, panującej w nim hierarchii, codzienności. Hieronim Przybył filmował w swej etiudzie długie łodzie piaskarzy dostarczających mieszkańcom Warszawy piasek pobierany z dna Wisły. Michał Elster rejestruje wozaków, zwanych również furmanami, którzy głównie trudnią się dowożeniem opału. Ukazuje nie tylko ich dzień powszedni, ciężką pracę związaną z ładowaniem i rozładowywaniem wozów, z dbaniem o konie, ale i czas szczególny - targu, podczas którego zakupuje się i sprzedaje konie. To moment trudny, bo często związany z rozstaniem ze zwierzęciem, z którym wozak dzielił życie przez kilkanaście lat. Bywa jednak, że jest czasem radości - nabywania nowego konia, świętowania, które zwykle, jak przyznają wozacy, kończy się wspólnym pijaństwem, a nierzadko bijatyką. Mężczyźni, często już w podeszłym wieku, obawiają się utraty pracy. Kierowcy są dla nich największymi rywalami.
Jest w tym dokumencie minionego już czasu coś urzekającego. Zestawienie wypowiedzi bohaterów z obrazami budzi nostalgię, zbliżoną do tej, jaką wywołują zrealizowane w tym samym czasie filmy Władysława Ślesickiego o wędrujących Romach Jedzie tabor i Zanim opadną liście... czy dokument Kazimierza Karabasza Muzykanci. Wszystkie wpisują się w nurt cierpliwej obserwacji mikrospołeczności. Zrodziły się z wiary w ocalającą moc zapisu filmowego. Źródłem siły etiudy Elstera są zdjęcia Zygmunta Samosiuka, którego po latach Andrzej Wajda zaprosi do współpracy przy Brzezinie. Choć to jeden z pierwszych szkolnych filmów operatora, to świadczy on o jego wrażliwości estetycznej i społecznej. Bliskie plany zmęczonych, pooranych zmarszczkami twarzy wozaków, końskie chrapy, nieustannie kręcące się koła wozów i uderzające o bruk kopyta znakomicie oddają trud pracy, ciągły ruch. Szersze plany ukazują urodę zwierząt zaprzężonych do tak powszedniej czynności oraz szczególną relację wozaka z koniem.