PIES
1979Robert Gliński
Akcja etiudy Roberta Glińskiego toczy się na planie filmu kostiumowego. Główny bohater jest statystą - jednym z żołnierzy, którzy w pełnym umundurowaniu wspinają się na hałdę ziemi. Wychudzony mężczyzna kradnie zająca, za co zostaje wyrzucony z pracy. Reżyser uważa, że mógłby grać jedynie nieboszczyków. Były statysta mieszka z poszukiwanym przestępcą i psem-przybłędą. Gdy mężczyźni gotowi są wyrzucić psa, którego muszą żywić, reżyser decyduje się zatrudnić go do filmu. Oferuje tysiąc złotych za dzień zdjęciowy. Pies nagle okazuje się cenny. Mężczyźni spierają się o to, do kogo należy zwierzę. W końcu wspólnie upijają się za zaliczkę. Do ich drzwi ponowne puka reżyser. Tym razem przychodzi jednak w towarzystwie milicji i jakiejś eleganckiej kobiety, do twierdzi, że pies jest jej własnością. Milicja daje jej wiarę. Mężczyźni muszą odpracować zaliczkę. W ostatniej scenie etiudy obaj mężczyźni znów są w wojskowych mundurach na planie filmowym. Poszukiwany przestępca podchodzi do swego współlokatora i wbija mu nóż w brzuch. Statysta po raz pierwszy gra wiarygodnie. W finale etiudy na ziemię pada również morderca trafiony zbłąkaną kulą z filmowego działa.
Pies to swoisty konglomerat rozmaitych gatunków filmowych: komedii pomyłek, kryminału i kina autotematycznego. Adeptowi sztuki reżyserii filmowej udało się jednak zbudować spójną stylistycznie historię o wyraźnie zarysowanej linii dramaturgicznej. Historia mężczyzn i psa ujęta została w klamrę, w której twórcy umieścili sceny z filmowego planu. Ma ona charakter wyraźnie komediowy, na co wpływ ma bez wątpienia muzyka diegetyczna rozbrzmiewająca podczas realizacji zdjęć oraz kreacja postaci reżysera. Klamra ta stanowi również swego rodzaju nawias, w który wzięta zostaje opowieść, dzięki czemu widz nie ma pewności, czy zdarzenia i postaci są wykreowane, czy autentyczne. Nie uzyska też pewności co do tego, kto zginął naprawdę - chudy statysta pchnięty nożem czy gruby przestępca trafiony zbłąkaną kulą, a może obaj... Ważnym punktem odniesienia dla pary bohaterów ze szkolnej etiudy Glińskiego są słynne komiczne duety epoki kina niemego i ich późniejsze warianty, np. Flip i Flap, Pat i Patachon. Polski ich wariant również zbudowany jest na silnym kontraście pomiędzy postaciami, z których jeden jest szczupły, drugi przysadzisty, jeden fajtłapa, drugi cwaniak. Ich zachowanie, nieustanne balansowanie pomiędzy przyjaźnią a nienawiścią jest dodatkowym źródłem komizmu.