SHAPIRO

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1998
• Premiera:
  1999. 04. 18
• 73 min

Sztuka miała swą polską prapremierę w 1997 r. na Scenie Kameralnej Teatru Wybrzeże w Gdańsku w reżyserii Krzysztofa Babickiego, w obecności autora. Karol Sidon (ur.1942) czeski pisarz pochodzenia żydowskiego, prawie nie znany polskim czytelnikom, jest autorem kilku powieści, jak wydany w latach 70. w polskim przekładzie, autobiograficzny "Sen o moim ojcu", a także "Sen o mnie", "Bo_iosten", gdzie również rozważał kształtowanie się własnej osobowości pod wpływem tragedii ojca zamordowanego w obozie koncentracyjnym. Ma też na swym koncie dramaty ("Latriny", "Labirynt", "Zpiwej mi na cestu"), słuchowiska, scenariusze filmowe i telewizyjne. U schyłku lat 60. był redaktorem tygodników literackich "Listy" i "Literarni listy". W latach 70. znalazł się na indeksie, jego twórczość została objęta zakazem publikowania. W 1981 r. wyemigrował do RFN, a następnie Izraela. Następnie całkowicie zarzucił twórczość literacką i poświęcił się funkcji duchownej w gminie żydowskiej, jako rabin ziem czeskich. Dowcipnie stwierdził jednak, że właśnie wciąż robi to samo - pisanie też było dla niego swego rodzaju "rabinowaniem", bo poprzez literaturę również starał się pomagać ludziom w rozwiązywaniu ich problemów i odnajdywaniu sensu życia. W pisarstwie Sidona zawsze dominowała problematyka tożsamości narodu żydowskiego; przykładem może być właśnie powstały przed ćwierćwieczem dramat, pokazywany w Studiu Teatralnym Dwójki. Historię pana Shapiro pisarz wykorzystuje do postawienia ważnych pytań: o własną tożsamość, akceptację siebie i swojej przeszłości.
Sztuka rozgrywa się w kilku płaszczyznach czasowych na przestrzeni wielu lat - w roku 1947 i pod koniec ubiegłego stulecia. Wiekowa francuska pisarka Miriam Harry wraca do wydarzeń sprzed ponad sześćdziesięciu lat, by u kresu życia odzyskać utracone dzieciństwo, zepchnięte w niepamięć wraz z odrzuconym ojcem, którego nie umiała zaakceptować. Stara kobieta jest znowu małą dziewczynką, która była świadkiem upadku ojca, antykwariusza z Jerozolimy, któremu udowodniono archeologiczne fałszerstwa. Gdy w 1883 roku ogłosił sensacyjne odkrycie bezcennych rękopisów Bibli, zakwestionowano jego uczciwość po raz wtóry, co stało się źródłem życiowego dramatu dla niego i jego najbliższych. Cały łańcuch zdarzeń z przeszłości ożywa w pamięci sławnej pisarki za sprawą młodego amerykańskiego hebraisty, który nieoczekiwanie odwiedza Miriam Harry w dniu jej urodzin. Przed wojną Mordechay White zdążył tylko napisać pracę pt. "Mojżesz Shapiro". Jest głęboko przekonany, że odnalezione przez jerozolimskiego antykwariusza rękopisy były autentyczne i zamierza to udowodnić z pomocą - jak sądzi -córki pana Shapiro. Pisarka zaprzecza. Słynna "Dziewczynka z Jerozolimy", którą dawno temu napisała, nie była autobiografią ani traktatem naukowym, lecz powieścią, a jej bohaterka, z domu Shapirówna, zginęła w Birkenau. Jednak rozmowa z pełnym zapału i determinacji młodym człowiekiem burzy spokój sędziwej damy. Napływają sceny i postaci z przeszłości. Pan Shapiro i jego przyjaciel, jedyny ekspert, który uznał autentyczność rękopisów, oglądają na okładce "Puncha" karykaturę "dwóch Żydów, którzy postanowili oskubać Imperium Brytyjskie". Shapiro nic sobie z tego nie robi. Niemcy chcieli mu zapłacić 10 tys. marek za "falsyfikaty", dlatego podniósł cenę do miliona funtów - ta epoka nie wierzy w nic oprócz pieniędzy. Profesor Ginzsburg nie bagatelizuje sprawy. Z Paryża jedzie właśnie międzynarodowy eksport, Clermont Ganneau, który już raz zniszczył reputację Mojżesza. Teraz także żywi niewzruszone przekonanie, że Shapiro nabrał cały naukowy świat. Składa gratulacje "najzdolniejszemu fałszerzowi swojej generacji" i oferuje 10 tys. funtów za rękopisy, przyznając, że uczeni na razie nie są w stanie dostępnymi sobie metodami naukowymi udowodnić, iż jest to falsyfikat. Shapiro obstaje przy milionie. Dlaczego oszust tym razem miałby mieć rację - to pytanie, powtarzane porzez wszystkich jego bliskich, dręczy Miriam Harry od kilkudziesięciu lat. Może miliony, których zresztą nigdy nie dostał, były wyzwaniem rzuconym życiu, przepełnionemu fałszem, obłudą, pogardą dla żydowskiego kaftana, którego cień wlókł się za Mojżeszem Shapiro od rodzinnego Halicza przez wszystkie kraje i miasta, w których mieszkał. Dobiegająca kresu życia Miriam rozmawia o tych sprawach z ludźmi, których dawno już nie ma. Wreszcie, tak jak życzył sobie pan Shapiro, sięga po list ukryty w starej skrzyni na strychu, adresowany "dla Miriam Shapirówny, kiedy będzie już na tyle dorosła, by zrozumieć, co zaszło". [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj