MERYLIN MONGOŁ

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  2002
• Premiera:
  2002. 04. 07
• Barwny, 59 min

Współczesny dramat psychologiczno-obyczajowy rosyjskiego prozaika, dramaturga, aktora i reżysera. Nikołaj Kolada (ur. 1957), autor blisko siedemdziesięciu sztuk, odcisnął wyraźne piętno na rosyjskiej dramaturgii lat 90. - jak zauważył tłumacz, niektórzy mówią nawet o "dekadzie Kolady". Jego sztuki są stale wystawiane w wielu krajach Europy Zachodniej, USA, Kanady i Australii. Jedna z najlepszych w dorobku autora, "Merylin Mongoł" (1989), nie schodzi z afisza moskiewskiego Teatru Sowremiennik. Polski przekład powstał na zamówienie Teatru TV. Bohaterka dramatu nosi znaczące przezwisko Merylin Mongoł, w oryginale Murlin Murło - kombinacja imienia Marilyn Monroe i słowa "murło", gęba. Śliczna, ale niezbyt rozgarnięta, naiwna Olga tkwi w beznadziejnej rzeczywistości, zaniedbywana przez matkę, lekceważona przez siostrę alkoholiczkę, wykorzystywana seksualnie przez brutalnego osiłka z sąsiedztwa. Jej największym marzeniem jest, aby wszystko się skończyło - może nadejdzie koniec świata, jak przepowiedziała wróżka Banga, a może ktoś ją zabierze z tego okropnego miejsca. Wielkie nadzieje dziewczyna pokłada w nowym lokatorze, który przybył z Petersburga i chwilowo zamieszkał w ich prowincjonalnym mieście. Realia rosyjskiej prowincji pisarz zna doskonale. Urodził się w kazachskim sowchozie, studiował w szkole teatralnej w Swierdłowsku (obecnie Jekaterynburg), później grał i reżyserował w miejscowym teatrze. Wyrzucony z pracy, wysłał swoje opowiadanie na konkurs literacki do Moskwy. W rezultacie został zaproszony do udziału w seminarium prozy w Instytucie im. Gorkiego, studiował zaocznie i pracował w domu kultury przy kombinacie budowlanym. Jego pierwszy utwór sceniczny "Igrajem w fanty" (Gramy w fanty, 1986) odniósł duży sukces, również kasowy. Potem przyszły następne - "Statek głupców", "Rogatka", okrzyknięta na Zachodzie pierwszą radziecką sztuką o tematyce gejowskiej. W latach 1992-93 autor przebywał w Niemczech na stypendium Akademie Schloss Solitude, występował na scenie hamburskiego Deutsches Schauspielhaus. Po powrocie do rodzinnego miasta wykładał w Jekaterynburskim Państwowym Instytucie Teatralnym, gdzie prowadził klasę dramaturgii, drugą w Rosji po Instytucie im. Gorkiego. Reżyserował własne sztuki, stworzył autorski program w lokalnej telewizji "Czarna kasa", był redaktorem naczelnym miesięcznika literackiego "Ural". Część rodzimej krytyki opatrzyła jego twórczość etykietką "czernucha" (termin rozpowszechnił się w okresie pierestrojki, a oznacza pokazywanie rzeczywistości od najciemniejszej strony). Pisarz nigdy nie epatował widzów nurzaniem się w brudach życia, ale jego bohaterom rzeczywiście "pasuje czarny kolor". Najczęściej są to ludzie skrzywdzeni, poniżeni, samotni, uwikłani w problemy alkoholowe, żyjący bez cienia nadziei na pomyślną odmianę losu, zazwyczaj gdzieś na końcu świata. Tacy są bohaterowie kolejnych sztuk - "Bieznadioga" (Beznadzieja), "Martwa królewna", "Kurica" (Kura), "Ujdi - ujdi" (A idź, a idź), "Amierikanka" (Amerykanka), "Dla tiebia" (Dla ciebie). "Prowincjonalne miasteczko. Nasze czasy" - tak autor określił miejsce i czas akcji "Merylin Mongoł". W starej, zapuszczonej kamienicy, gdzie lokatorom stale daje się we znaki fetor z zakładów jajczarsko-drobiarskich i odgłosy pijackich, rodzinnych awantur, w zagraconym mieszkaniu Olgi i jej matki, bileterki kinowej, prymitywny sąsiad Misza napastuje dziewczynę. Jego żona jest w ciąży, mają już dwoje dzieci, "zlitował się" nad bidulą, która sama szwenda się po świecie. Śliczna Merylin nie chce mu ulec. Leczy się, bierze zastrzyki, poza tym nie mogłaby spojrzeć w oczy sąsiadce mieszkającej drzwi w drzwi. Boi się także Pana Boga, który objawia się jej coraz częściej w postaci staruszka z brodą i grozi jej palcem, ponadto obawia się, że niespodziewanie mógłby nadejść nowy lokator, młody specjalista zatrudniony w tutejszym kombinacie. Rozwścieczony odmową Misza usiłuje zastraszyć Aleksieja, słabszego fizycznie, nieśmiałego i wiecznie spłoszonego, by nie próbował zalecać się do jego Merylin. Ona robi wszystko, żeby zwrócić na siebie uwagę przybysza. Gdy wreszcie udaje jej się zwabić młodzieńca do panieńskiego pokoju, wytapetowanego podobiznami gwiazd, zjawia się Inna, kompletnie pijana siostra Olgi. Dziesięć lat temu jej mąż utopił się w rzece, od tamtej pory "niczyja" kobieta włóczy się po mieście i pije. Teraz przychodzi pożegnać się z rodziną przed ostatecznym rozp... świata. W radiu mówili, że zdarzy się to dzisiaj. I to jest bardzo prawdopodobne, przecież nie można żyć tak, jak się tutaj żyje, to się musi skończyć. Rozpacz i beznadzieja, i ludzie jak nakręceni - zap... w tej cholernej robocie od rana do nocy, potem do domu nażreć się i spać, i znowu do roboty. Inna czasami myśli sobie, że to niemożliwe, by na świecie istniały takie piękne rzeczy, jakie ogląda w telewizji. Podobnie jak siostra zrobiłaby wszystko, żeby uciec z tego zas... miasta. Bluzga wulgarnymi słowami i bezradnie szlocha, śmieje się i rzuca z pięściami na Olgę. Aleksiej, nawiedzony idealista, po dwóch dniach pobytu w mieście już wie, jaka choroba je toczy i gdzie szukać ratunku. On kocha wielką literaturę rosyjską i święcie wierzy, że gdyby każdy przeczytał wielkiego Dostojewskiego i wielkiego Tołstoja, to kraj stałby się supermocarstwem. Wszyscy dzisiaj za dużo piją, powinni się samodoskonalić i czytać książki, on sam właśnie pisze dzieło, które wstrząśnie ludźmi i przerobi ich, zmusi do refleksji. Siostry niewiele rozumieją z napuszonych tyrad przemądrzałego przybysza z wielkiego miasta. Marzą tylko o tym, by wyrwał je z ponurej, przytłaczającej rzeczywistości, żeby je uratował - on albo Bóg, nieznana siła zdolna unicestwić świat. To pragnienie, jak wszystkie marzenia żałosnych życiowych nieudaczników, się nie spełnia. Aleksiej nie może zabrać żadnej z kobiet do siebie, bo jego opowieści o mieszkaniu w Petersburgu były kłamstwem. W ogóle nie może ruszyć się z domu, pobity i sterroryzowany przez zazdrosnego Miszę. Olga próbuje ocalić go przed zemstą brutalnego kochanka, ale Aleksiej jest zraniony do głębi. Wyobrażał sobie, że spotkał czystą, bogatą wewnętrznie istotę, jak z powieści Dostojewskiego, a ta uduchowiona dziewczyna zadawała się z ordynarnym żłobem. Na gwałt zadany marzeniom odpowiada brutalnym gwałtem. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj

Varia

pokaż

Nagrody

schowaj

• 2003
  Sopot (Festiwal Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry")-Nagroda za scenografię
  Magdalena Dipont