PSIE SERCE

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1989
• Premiera:
  1991. 03. 18
• 111 min

Polityczna interpretacja "Psiego serca", którą jako oczywistą przyjęli krytycy, wiedzie w ślepy zaułek. Na jego końcu majaczy postać Bułhakowa lekarza i literata, ale też nieznośnego kpiarza zrażającego do siebie nawet najserdeczniejszych przyjaciół, czego skutkiem była w końcu środowiskowa i rodzinna banicja. "Psie serce" pogrzebane przez współczesnych interpretatorów w stalinowskich archiwach za jego wizjonerską (in spe!) nieprawomyślność, w rzeczywistości padło ofiarą salonowej infamii. Bułhakow zasłużył na nią podwójnie. Raz jako lekarz zbyt pochopnie ujawniający pikantne szczegóły z życia pacjentów swojego wuja, znanego, moskiewskiego ginekologa. Wreszcie jako pisarz, za to, że nie ukrywał, a wręcz eksponował, dzięki niezwykłej celności opisu, o kogo konkretnie chodzi. Ten nie pierwszy i nie ostatni skandal sprawił, że wuj Kola zamknął gabinet na Preczysteńce (skutecznie "upłotniony" przez miejscowy "Domkom"), pewna wpływowa dama uniemożliwiła wydanie "Psiego serca" w wydawnictwie "Niedra", a sam Bułhakow rękopis podarł i gdyby nie egzemplarz przesłany siostrze Nadii, problem fatalnego opowiadania byłby rozwiązany raz na zawsze.
Rudolf Zioło nie dał się tej najprostszej interpretacji Bułhakowa uwieść. W spektaklu przeniesionym do telewizyjnego studia ze sceny Teatru Powszechnego w Warszawie reżyser i adaptator "Psiego serca" relacjonuje najistotniejszy - również zdaniem autora - problem opowiadania: wewnętrzny dramat inteligenta, naukowca, który stoi przed problemem iście faustowskim. "Przerażająca historia pewnego psa" nie jest jedynie groteskową przypowieścią o naukowcu, który chcąc uczłowieczyć bezdomnego kundla wszczepił mu mózg i genitalia człowieka i perypetiach, które z tego wyniknęły, ale apelem o nieustanne uruchamianie wyobraźni i pytaniem o granice naukowego eksperymentu. Pytaniem szczególnie dramatycznym, gdy w grę wchodzi perspektywa przekształcenia istniejącego świata w jakiś inny, o którym jego stwórcy mogą jedynie domniemywać, że będzie lepszy. Na ten biologiczno-medyczny eksperyment profesora Preobrażeńskiego nakłada się w naszej świadomości inny - faktycznie przeprowadzany w porewolucyjnej Rosji - którego naukowiec sam był ofiarą. Jego dom w znakomitej, skondensowanej w precyzyjnie dobranych detalach scenografii Andrzeja Witkowskiego jest enklawą tradycji i kultury unicestwianej w ramach epokowego przedsięwzięcia - wymyślonego w gabinetach intelektualistów i ideologów - a dokonywanego rękami tzw. mas. Fakt, że zarówno profesor jak i jego uczeni koledzy utracili wpływ na faktyczny przebieg "doświadczenia", a niewydarzone "produkty" nowej epoki stały się karykaturą szczytnych ideałów stanowi gorzką refleksję do przeanalizowania ex post, a nie w czasie trwania spektaklu. Rudolf Zioło prowadzi nas ku niej umiejętnie, szanując inteligencję widza - w sposób niezwykle powściągliwe rozmieszczając symboliczne wskazówki. Tę intencję reżysera i adaptatora umieli wykorzystać aktorzy Teatru Powszechnego: Mariusz Benoit podwójną rolę Szarika i Poligrafa Szarikowa konstruuje z miniaturowych, dopracowanych w każdym szczególe etiud. Władysław Kowalski brawurowo łączy ironiczną pobłażliwość starego inteligenta z dość przyziemną dbałością o interesy i mieszczańskim sybarytyzmem. Obie role buduje zasada kontrapunktu, bliska Bułhakowowi umiejętność patrzenia na świat nieustannie zmieniający kształt, wymykający się łatwym interpretacjom równie skutecznie jak jego utwory. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj