GRANATOWI

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  1999
• Barwny, 42 min

Zdaniem dr. Adama Hempela, system policyjny Drugiej Rzeczpospolitej należał do najsprawniejszych w Europie, tym bardziej zaskakujące jest jak szybko uległ rozpadowi po wybuchu II wojny światowej. Próby wyjaśnienia tego faktu wskazują na możliwość niemieckiej dywersji w kręgach kierowniczych polskiego MSW. Zablokowano bowiem przewidziane prawem włączenie policji do wojskowego systemu obronnego kraju. Wyjątek stanowił Stołeczny Garnizon Policji. Jego szefowie - ppłk Marian Kozielewski i mjr Bolesław Bujko - odważyli się wypowiedzieć posłuszeństwo tym władzom i zahamować ewakuację policji. Ryzykowali sąd wojenny. Po klęsce wrześniowej około 3 tys. policjantów przedostaje się wraz z wojskiem na Litwę, Łotwę, Węgry i do Rumunii, gdzie zostają internowani. Prawie 12 tys. funkcjonariuszy z centralnej i zachodniej Polski, ewakuujących się zgodnie z rozkazem na Kresy Wschodnie, trafia do sowieckiej niewoli. Zostają osadzeni w obozach. Potem wymordowani w Miednoje. Film przedstawia jednak przede wszystkim działalność i losy tych, którzy pozostali na terenach okupowanej przez Niemców Rzeczpospolitej. Już w październiku 1939 roku, z rozkazu Hansa Franka, władze niemieckie wydały odezwę wzywającą polskich policjantów do zgłoszenia się do specjalnych urzędów. Odtąd - w swoich granatowych mundurach, od których barwy nazywano ich "granatowymi" policjantami - pełnili służbę współdziałając z okupantem. W filmie pojawiają się dowody i świadectwa ich dwojakich postaw: głębokiego patriotyzmu i podłości. Jedni współpracowali z podziemiem, na różne sposoby oszczędzali rodaków, inni gnębili ich, wykazując się niekiedy szczególnym okrucieństwem. Jedni walczyli w partyzantce, powstaniu warszawskim. Inni wysługiwali się Niemcom niekiedy ponad miarę. W powszechnej opinii jednak wszyscy zhańbili się kolaboracją, dopuścili zdrady. W polskiej policji tzw. granatowej - przytacza dane prof. Paweł Wieczorkiewicz - służyło około 13 tys. kandydatów, podoficerów i oficerów. Liczba skazanych przez sądy Polskiego Państwa Podziemnego na karę śmierci za działanie na szkodę Polski i jej obywateli nie jest znana. Po zakończeniu wojny zweryfikowano blisko 10 tys. byłych granatowych. Tylko 600 z nich skazano na długoletnie więzienie lub karę śmierci za haniebną działalność okupacyjną. Prawie 2 tys. zatrudniono w Milicji Obywatelskiej. W 1949 roku podjęto wobec nich represje. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj