BEZ ZNIECZULENIA

• Film fabularny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  1978
• Premiera:
  1978. 11. 27
• Gatunek:
  Film psychologiczny, Film obyczajowy
• Barwny, 3600 m, 125 min
  
  Lokacje: Warszawa (gmach sądu przy Alei Solidarności 71, podwórze między domami przy ul. Cecylii Śniegockiej).

"Bez znieczulenia", choć zaliczany do najważniejszych filmów "kina moralnego niepokoju", w dorobku Andrzeja Wajdy nie plasuje się w ścisłej czołówce. Nie dorównuje takim arcydziełom, jak "Ziemia obiecana", "Człowiek z marmuru" czy "Popiół i diament". Mimo to ma kilka niepodważalnych zalet, w tym znakomitą rolę Zbigniewa Zapasiewicza oraz garść przenikliwych obserwacji psycho- i socjologicznych, pozwalających lepiej zrozumieć mechanizm niszczenia nieprzeciętnych jednostek w PRL-u. Dramat wybitnego dziennikarza uwikłanego w konflikty osobiste i zawodowe. Kryzys małżeństwa, rzutujący na sferę aktywności zawodowej bohatera, daje pretekst do postawienia ważnych pytań natury moralnej i obnażenia mechanizmów społeczno - obyczajowych.

W telewizji emitowany jest program "Trzech na jednego", którego bohaterem jest znany korespondent zagraniczny Jerzy Michałowski. Program jest odtwarzany z taśmy, w tym samym czasie Michałowski przylatuje na lotnisko z kolejnego wyjazdu. Wita go żona Ewa z córeczką Gapcią. W samochodzie przed domem Ewa oświadcza mężowi, że postanowiła od niego odejść, i odjeżdża. Jerzy nie rozumie jej decyzji, nie umie, ani nie chce się z nią pogodzić. Szuka kontaktu z żoną przez jej przyjaciółkę, dentystkę Wandę.
Trudności osobiste Michałowskiego zbiegają się z kłopotami zawodowymi. Jego wystąpienie telewizyjne nie zyskało uznania. W trakcie posiedzenia redakcyjnego jury nagrody za najlepszą książkę roku Michałowski angażuje cały swój autorytet po stronie autora, który jednak przegrywa. Głównym oponentem Jerzego staje się młody dziennikarz Jacek Rościszewski, aktualny przyjaciel Ewy. Jerzy wkrótce odkrywa ten związek i boleśnie zraniony doprowadza do ulicznej bójki z konkurentem. Niebawem okazuje się także, iż rzekomo z powodu nieporozumienia zostają odwołane wykłady Michałowskiego na uniwersytecie. Studenci przychodzą do swojego ulubionego wykładowcy do domu, żądając wyjaśnień. Rozmowy, obficie zakrapiane alkoholem, przeciągają się długo w noc. Towarzystwo rozchodzi się dopiero nad ranem, ale jedna z dziewcząt, Agata, pozostaje dłużej. Zastaje ją rano gosposia Michałowskich, która przyprowadza w tajemnicy przed Ewą Gapcię.
Niespodziewanym pretekstem do spotkania z żoną staje się przyjazd starszej córki Michałowskich, uczącej się za granicą Oleńki. Rodzice dla dobra dziecka odbywają wspólnie spacer, na którym odgrywają scenę pogodzenia się. Po odjeździe Oleńki wszystko wraca do stanu poprzedniego.
Kolejnym ciosem dla Michałowskiego jest wiadomość o odwołaniu wyjazdu zagranicznego, na który bardzo liczył. Jerzy szuka oparcia u przyjaciela Brońskiego, ale okazuje się, że Broński został właśnie odwołany z piastowanego stanowiska i ma być delegowany na placówkę zagraniczną. Ostatnia próba pojednania się z Ewą - wspólna kolacja - kończy się także fiaskiem. Ich małżeństwo ma znaleźć rozwiązanie w sądzie. Jerzy konsekwentnie odmawia zgody na rozwód, co powoduje wytoczenie przeciwko niemu przez stronę przeciwną oszczerczych i nieprawdziwych argumentów. W pewnym momencie dotknięty rozgrywającą się farsą Michałowski opuszcza salę sądową. W nagłym odruchu Ewa próbuje go zatrzymać, ale jest już za późno.
Na ulicy tworzy się zbiegowisko. Z pobliskiego domu na noszach wynoszą ciężko poparzonego człowieka. W zmasakrowanej twarzy z trudem można rozpoznać rysy Jerzego. W tłumie gapiów są Agata i Ewa. Pierwsza roztrzęsiona opowiada, że eksplodował od dawna zepsuty piecyk gazowy…

Film Wajdy, mimo scenariuszowych uproszczeń, zjednuje widza pasją i odwagą w penetrowaniu drażliwych problemów peerelowskiej rzeczywistości. Balansując na krawędzi publicystycznego stereotypu pokazuje ciemną stronę "najlepszego" z ustrojów, gdzie króluje kult urawniłowki, obłuda i zawiść. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Varia

pokaż

Nagrody

schowaj

• 1978
  Gdańsk (Festiwal Polskich Filmów Fabularnych)-Wielka Nagroda "Złote Lwy Gdańskie"
• 1978
  Samowar, Nagroda Entuzjastów Kina (przyznawana przez DKF w Świebodzinie)
• 1979
  Syrenka Warszawska (nagroda Klubu Krytyki Filmowej SDP)-w kategorii filmu fabularnego
• 1979
  Cannes (Międzynarodowy Festiwal Filmowy)-Nagroda Jury Ekumenicznego