ROK SPOKOJNEGO SŁOŃCA

• Film fabularny
• Produkcja:
  Polska, RFN, USA
• Rok produkcji:
  1984
• Premiera:
  1985. 02. 25
• Gatunek:
  Film psychologiczny
• Barwny, 3004 m, 105 min
  
  Lokacje: Toruń (ulice: Podmurna, Świętego Jakuba, Most Pauliński i Wola Zamkowa, Dwór Artusa przy Rynku Staromiejskim 6, rejon aresztu śledczego "Okrąglak" przy ul. Piekary 53, Parowozownia na stacji Toruń Miasto), Grudziądz (dawny klasztor Jezuitów), USA (Monument Valley).

Jest rok 1946 - małe miasteczko w pobliżu Zielonej Góry. Emilia, kobieta blisko czterdziestoletnia, mieszka tu od niedawna, wraz ze swoją schorowaną matką, w starym, zniszczonym i porzuconym przez wysiedlonych Niemców mieszkaniu. Ich najbliższą sąsiadką jest prostytutka Stella.
Miasteczko jest wynędzniałe i opustoszałe, kobiety żyją w biedzie, którą Emilia próbuje przezwyciężyć sprzedając do jedynej miejskiej piekarni przyrządzane przez siebie ciasteczka. Jej pasją jest malarstwo. W każdej wolnej chwili maluje na kawałkach tektury słoneczne pejzaże i rodzajowe widoki.
Do miasteczka przybywa amerykańska komisja wojskowa, której zadaniem jest odszukanie grobów pilotów angielskich i amerykańskich - więźniów jednego ze stalagów, zamordowanych przez hitlerowców i pochowanych w tych stronach. Kierowca jeepa jednego z członków komisji, Norman, przypadkowo poznaje Emilię, gdy ta - siedząc we wnętrzu jakiegoś zdezelowanego samochodu - maluje na tekturze swoje pejzaże. Kobieta fascynuje Normana od pierwszej chwili, jednak próby kontaktu rozbijają się o bariery językowe.
Przy następnym, także przypadkowym spotkaniu, Emilia pozwala się podwieźć Normanowi do miasteczka. Pierwsza wizyta w domu Emilii prowadzi do pewnego zbliżenia. Kobieta nadal jest chłodna, natomiast jej matka traktuje Amerykanina z sympatią. Z okaleczałej rozmowy przy pomocy słownika dowiaduje się, że straciła męża. Uczucie rośnie, lecz nie może zostać wyrażone. Norman zwraca się o pomoc do polskiego oficera znającego angielski, lecz jest on w stanie przetłumaczyć jedynie dosłownie wypowiedź Normana, nie rozumiejąc, że jest to wyznanie miłości. Mimo to Norman staje się stałym gościem w domu Emilii, pomagając kobietom w miarę swoich skromnych możliwości. W czasie jednej z wizyt zastaje mieszkanie splądrowane przez grasujących w miasteczku bandziorów, którzy, grożąc chorej matce, wymusili na Emilii ujawnienie skrytki z oszczędnościami.
Dochodzi wreszcie do odnalezienia zbiorowej mogiły zamordowanych lotników. Trwa wstrząsający proces ekshumacji zwłok. Praca komisji dobiega końca. Norman stara się nakłonić Emilię, by wraz z matką wyjechała z nim do Ameryki.
Emilia szukając duchowej pomocy udaje się do spowiedzi. Pyta o prawo do powtórnej miłości i w dodatku do człowieka, którego nie zna. Ksiądz zaprasza Emilię i Normana do klasztoru, w którym jedna z sióstr zna angielski. Amerykanin proponuje niezwłoczny wyjazd. Emilia waha się jednak przed podjęciem ostatecznej decyzji ze względu na chorobę matki.
Czas mija i nadchodzi termin wyjazdu Normana do Niemiec, a potem do Ameryki.
Kobiety decydują, że wyjadą "przez zieloną granicę" przypuszczając, że obie nie dostaną zgody władz polskich na opuszczenie kraju. Wchodzą w kontakt z niejakim Adziem, który godzi się przeprowadzić je przez granicę. Matka zdaje sobie sprawę, że nie zniesie trudów tej wyprawy. W tajemnicy przed córką, otwiera okno prowokując chorobę, która doprowadza ją do śmierci.
O wyjeździe z miasteczka marzyła także Stella, odkładając na ten cel wszystkie zarobione na prostytucji pieniądze. Niestety, okradł ją jeden z klientów.
Emilia, która zna przeszłość Stelli będącej prostytutką dla esesmanów w obozie koncentracyjnym, postanawia jej pomóc. Chce zabrać Stellę na miejsce zwolnione przez matkę, ale Adzio twierdzi, że zapłacono mu tylko za jedną osobę. Zrozpaczona Emilia oddaje jej swoje miejsce, nie chcąc zaakceptować śmiertelnej ofiary matki. Norman wyjeżdża z Polski.
Mija wiele lat. Emilia jest pensjonariuszką domu starców prowadzonego przez zakonnice. Pewnego dnia dowiaduje się, że otrzymała spadek z Ameryki i decyduje się wyruszyć w podróż, by wydać swoją małą fortunę. Jest już jednak bardzo stara, nie jest w stanie nawet udźwignąć walizki...
Ostatnia, wizyjna scena filmu przynosi obraz wiecznej szczęśliwości - w rozświetlonym słońcem pejzażu młoda Emilia i Norman tańczą swój wieczny taniec niespełnionego uczucia.

"Cała przedstawiona w filmie powojenna rzeczywistość jest rzeczywistością świata granicznego, w którym wojenny porządek runął w gruzy, a to, co się z niego wyłania, jest jeszcze nieznane, tajemnicze, obce. Wszyscy bohaterowie opowiadania są zrujnowani materialnie i psychicznie przez wojenne doświadczenia i nie są w stanie odczuć smaku odzyskanej wolności" - pisano o filmie Zanussiego w jednej z recenzji. Wśród osób, które los rzucił do miasteczka, brak jakichkolwiek więzi społecznych, ich egzystencja nastawiona jest jedynie na przetrwanie. W tym świecie pełnym wzajemnej niechęci, podejrzliwości, kiełkujące uczucie Normana i Emilii z góry skazane jest na klęskę, a bohaterowie nie są w stanie pokonać swej samotności.

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Nagrody

schowaj

• 1984
  Wenecja (MFF)-Złoty Lew
• 1984
  Wenecja (MFF)-nagroda Związku Włoskich Dziennikarzy Filmowych dla filmu zagranicznego