W NIEPARYŻU I GDZIE INDZIEJ

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1999
• Premiera:
  2000. 03. 13
• 45 min

Telewizyjna adaptacja powieści Anny Kamieńskiej (1920-86), "poetki finezyjnego paradoksu", tłumaczki, autorki wielu utworów dla dzieci i młodzieży. Powieść "W Nieparyżu i gdzie indziej" została wydana tylko raz, w 1967 roku, gdyż cenzura znalazła w niej zbyt wiele aluzji politycznych, czytelnych dla dorosłych, jak wizja wojny totalitarnej czy nawoływanie do obalenia tyrana i przywrócenia ludziom wolności. Spektakl, podobnie jak powieść, nasycony jest również aluzjami literackimi.
Dwaj główni bohaterowie, Pan Michaś i Pan Ryś, przywodzą na myśl Don Kichota i Sancho Pansę, najsłynniejszy tandem poszukiwaczy przygód i niezwykłości w codziennej prozie życia. Motyw wędrówki bohaterów do Gdzieniebądź także ma wiele odniesień literackich. Przedstawienie, rozgrywające się w dwóch planach, realistycznym i fantastycznym, łączy wiele wątków i daje się odczytywać na różnych poziomach. Motywem przewodnim jest powrót bohatera do świata dzieciństwa i wędrówka po zaczarowanych krainach, gdzie Pan Michaś w krótkich spodenkach przeżywa najczęściej zabawne przygody. Równocześnie widowisko stanowi próbę refleksji nad trudnymi drogami współczesności, nad kondycją artysty i istotą tworzenia. Pan Michaś zupełnie niespodziewanie postanawia zostać pisarzem. Zamierza stworzyć powieść - z rozdziałami, z obrazkami, ze smutnym początkiem i bardzo wesołym zakończeniem. Wybiera się do sklepu Pana Rysia, żeby kupić brulion. Właściciel sklepu papierniczego, człowiek niezwykły, który uwielbia się przebierać w rycerską zbroję, wręcza przyszłemu autorowi gruby brulion. Pan Michaś ślęczy długo i bezowocnie nad pustymi kartkami. Strasznie się męczy, przypomina sobie słowa Pana Rysia - w takim brulionie nie napisać powieści to zbrodnia. Nagle w drzwiach pojawia się śliczna pani podobna do Mamy Michasia, jakby zeszła z fotografii sprzed lat. Gdy bohater podąża za nią, do jego pokoju zakrada się mały urwis i porywa brulion. Autor jest zrozpaczony. Nie chce jeść ani nic robić, chce znaleźć się gdzieniebądź. To pragnienie doskonale rozumie Pan Ryś, bratnia dusza błędnego rycerza - wszak żyć to znaczy wciąż iść ku nieznanej przygodzie. Razem ruszają do Gdzieniebądź. W drodze spotykają dziwne postaci, m.in. błazna, oficjalnie zwanego królewskim odsmucaczem. Filip Płaksa Płaksiński umieszcza gościa w Odsmucarni Publicznej. Potem pani z Biblioteki Odsmucającej wypożycza mu książki, z których wydarto wszystkie smutne strony. Wreszcie wędrowcy trafiają do dziwnej gospody w miejscowości Rozumowo, gdzie zamówienie jajecznicy z nieparzystej liczby jaj stanowi problem nie do rozwiązania. Przy tej okazji Pan Michaś odkrywa kolejną prawdę - najważniejsze w życiu jest to, że wciąż ma dla nas tyle niespodzianek, ciągle nas zaskakuje. Kolejne zadziwienia przeżywają dwaj wędrowcy w czasie spotkania z Prezydentem Akademii Nauk, który raczy ich wykładem na temat dziur w płocie, zwykłych i pozornych. W Karmelkowie bohaterów mile zaskakuje wszystko, nawet policja, która zatrzymuje ludzi nie po to, by karać, lecz aby ich nagradzać. Dopiero dwaj mieszkańcy Nieparyża mają niemiłą wiadomość - w ich mieście nie wolno nic robić bez zezwolenia tyrana. Pan Michaś i Pan Ryś odkrywają tajemnicę tyranii i namawiają władcę, by podpisał dekret nakazujący usunięcie ze słownika znienawidzonych słów: nie wolno. Teraz zastanawiają się, co ludzie zrobią z ofiarowaną im wolnością. Czy znajdą kogoś innego, na kogo będą mogli zrzucić winę za wszystkie swoje niepowodzenia, czy uznają, że wszystko im wolno, co z prawdziwą wolnością nie ma nic wspólnego. Niepokój wydaje się uzasadniony. Właśnie nadbiega mieszkaniec Szyszkonii z pytaniem, czy będzie wojna. Gdy poszukiwacze przygód przemierzają fantastyczne krainy, w realnym świecie trwają poszukiwania zaginionego Pana Michasia. Dzieci i ciocia Urszula wczytują się w słowa, które zdążył zanotować w brulionie, ale nie znajdują w nich cienia sensu. Niebawem prawda wychodzi na jaw. Pan Michaś wcale nie zaczął pisać swojej wielkiej powieści. Jednak to, czego teraz doświadcza, jest znacznie ciekawsze i bogatsze niż literatura. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj