BRAND

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1998
• Premiera:
  1999. 03. 29
• 90 min

"Brand", jeden z najwcześniejszych utworów Henryka Ibsena (1829-1906), poemat dramatyczny napisany w 1866 r., a więc jeszcze przed słynnym "Peer Gyntem", należy do kanonu repertuaru ibsenowskiego w Skandynawii, ale w Polsce jest mało znany. Był po raz pierwszy wystawiony we Lwowie w 1913 r. (z Karolem Adwentowiczem w roli tytułowej), po latach zapomnienia sztukę przed rokiem pokazał łódzki Teatr im. Jaracza, w nowym przekładzie z norweskiego Haliny Thylwe; to współczesne tłumaczenie wykorzystano także w inscenizacji telewizyjnej.
Jest to historia człowieka, który swoje życie całkowicie podporządkował własnej wizji Boga. Pastor Brand, uczciwy do obłędu, skazuje na cierpienie siebie i swoich bliskich, ponieważ niezłomność wiary jest dla niego najważniejsza - to jedyna sprawa, dla której można zrobić wszystko i zapłacić nawet najwyższą cenę. Bezkompromisowością swej postawy Brand zasłużył sobie na miano "świętego łajdaka", George Bernard Shaw widział w nim uosobienie skrajnego paradoksu moralnego: "Brand umiera jako święty, sprowadziwszy swoją świętością więcej cierpienia, niżby to zdołał zdziałać najbardziej utalentowany grzesznik mający dwakroć tyle okazji". Współczesnych widzów, świadomych zagrożeń, jakie niesie fundamentalizm religijny, a z drugiej strony - całkowity liberalizm etyczny, ta sztuka również skłania do refleksji. Wszystko albo nic, to motto życiowe Branda. Smagany wichrem wędruje wśród śnieżnej zamieci przez lodową pustynię. W wiosce natyka się na gromadę wynędzniałych, nieszczęśliwych ludzi. Zrozpaczona matka szuka ratunku u księdza. Po drugiej stronie fiordu zostawiła umierające z głodu dzieci i oszalałego z rozpaczy męża - nie mogąc patrzeć na powolną śmierć najbliższych, ojciec zabił najmłodsze dziecko i sam próbował targnąć się na swoje życie. Pastor zbyt późno dociera do chaty biedaków. Poruszeni jego poświęceniem i odwagą mieszkańcy wioski proszą jednak, by pozostał z nimi, bo poprzedni ksiądz odszedł, gdy spadła na nich klęska głodu. Matka, którą Brand spotyka pośród lodowych skał, błaga, aby za wszelką cenę spełnił swój obowiązek spadkobiercy. Syn, odrzuciwszy wszystko, co doczesne, tego samego oczekuje od matki. Uprzedza, że dopóki kobieta nie wyzbędzie się wszystkiego, co dla niej na ziemi najważniejsze, nie otrzyma łaski od Pana ani słów rozgrzeszenia i pocieszenia od syna kapłana. Mijają lata. Surowe życie Branda na odludziu, gdzie nigdy słońce nie zagląda, rozjaśnia miłość żony i synka. Pastor wciąż daremnie czeka na wezwanie matki. Żona i zaprzyjaźniony stary lekarz upominają, by okazał litość schorowanej kobiecie, lecz on jest nieugięty. Wreszcie umierająca wzywa księdza, gotowa oddać pół majątku za sakrament. Syn odmawia, powtarzając - wszystko albo nic. Matka odchodzi z tego świata z nadzieją, że Bóg nie będzie dla niej tak srogi jak syn. Brand wierzy, że postąpił słusznie - czyż Bóg w godzinie konania był ludzki dla swojego jedynego Syna? Znany ze świętych obrazków "dobrotliwy Bóg, niedołężny, zdziecinniały, siwobrody starzec od tysiąca lat nie domagał", twierdzi pastor. Krocząc drogą, którą wskazał mu Pan, poświęca życie chorego synka. Od swojej ukochanej Agnes domaga się kolejnych ofiar, dobrowolnego wyzbycia się wszystkich pamiątek, nawet wspomnień o dziecku. Dla jeszcze większej chwały Bożej wznosi w wiosce wspaniały kościół, burząc stary, przegniły. Ludność go popiera. Wójt na współpracy z księdzem próbuje zbić własny kapitał polityczny. Dziekan perswaduje, że ofiarowanie tak pięknej świątyni państwu przyniesie obopólne korzyści. Jednak dla Branda wszelki kompromis to dzieło szatana. Pragnie wyzwolić każdą duszę z jego sideł, poprowadzić lud ku nowemu życiu. Rozentuzjazmowany tłum rusza za nim, ale droga jest trudna, a ludzie są głodni. Wójt przynosi wiadomość, że w fiordzie pojawiły się miliony ryb. A Brand powtarza swoje - wszystko albo nic. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj