ARKADIA

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1994
• 137 min

Przeniesienie spektaklu z Teatru Wybrzeże w Gdańsku. Właśnie tutaj w marcu 1994 roku odbyła się uroczysta polska prapremiera sztuki Toma Stopparda, z udziałem autora. Po londyńskiej prapremierze "Arkadia" - uznana za najlepszą sztukę 1993 roku i uhonorowana prestiżową nagrodą dziennika "Evening Standard" - nie schodzi z afiszów angielskich teatrów i święci triumfy na scenach całej Europy. "Najbardziej brytyjski z brytyjskich autorów" określa siebie czasem jako "odrzuconego Czecha". Urodził się w 1937 roku w czeskim mieście Zlin jako Tomasz Straussler. W czasie wojny jego ojciec, pracujący w zakładach obuwniczych Baty, został wysłany wraz z rodziną do Singapuru. Tom wraz z matką i starszym bratem, uciekając przed inwazją japońską, przenieśli się do Indii. Ojciec nie przeżył japońskiej niewoli. Matka wyszła po raz drugi za mąż za brytyjskiego majora Kennetha Stopparda i w 1946 roku rodzina przybyła do Anglii. Tom chodził do szkół w Nottinghamshire i Yorkshire, gdzie wyróżniał się szczególnym akcentem "czesko-amerykańsko-chińskim". Zrezygnowal ze studiów uniwersyteckich, jako 17-latek podjął pracę reportera i dziennikarza w Bristolu. Ten zawód fascynował go przez długie lata, ale porzucił dziennikarstwo dla teatru. Sławę przyniosła mu już pierwsza sztuka "Rosencrantz i Guildenstern nie żyją" (1966, wyst. 1967; późniejsza wersja filmowa w reżyserii autora wzbudziła uznanie na festiwalu w Wenecji w 1990 r.). W tej trawestacji Szekspirowskiego "Hamleta" skrystalizowały się charakterystyczne cechy dramatopisarstwa Stopparda - niezwykłe wyczucie językowych dwuznaczności i smaczków, skłonność do brawurowej żonglerki werbalnej i myślowej, zapożyczanie z literackiej klasyki wątków i postaci i "przedłużanie" ich we własnych sztukach na swój sposób. Ujawniło się też przeświadczenie, że "świadomość współczesnego człowieka to posklejane świecidełka kalejdoskopu, którymi należy mocno potrząsnąć". Tej zasadzie zaskakiwania i prowokowania widza Stoppard jest wierny także w swoich innych, głośnych sztukach: "Akrobaci", "Trawestacje", "Hapgobd", "Affer Margritte", "To jest to" lub "Indian Inks". Uwagę publiczności zwróciły także utwory odnoszące się do zagadnień politycznych - "Grzeczny chłopiec zasługuje na nagrodę" ("Every Good Boy Deserves a Favour", 1977 - o radzieckiej "psychuszce") czy sztuka telewizyjna "Kwadratura koła" ("Squaring the Circle", 1982 - o Lechu Wałęsie i wydarzeniach w Polsce u progu stanu wojennego).
Przykładem charakterystycznego dla Stopparda połączenia błyskotliwego pastiszu i refleksji nad życiem jest "Arkadia". Przeplatają się tu dwa wątki - jeden dotyczy przeszłości, drugi teraźniejszości, a obie historie rozgrywają się w tym samym miejscu, Sidley Park. W poprzednim stuleciu właścicielka tej posiadłości stworzyła romantyczny ogród zwany Arkadią. W 1809 roku bawił tu krótko Lord Byron - co się wówczas wydarzyło i jaką rolę w tym epizodzie odegrali pedagog Septimus Hogde, poeta Ezra Chater i 13-letnia arystokratka Thomasina Coverly, usiłują dociec współcześni mieszkańcy Sidley Park. Tajemnicę Lorda Byrona zamierzają odkryć pisarka, profesor literatury i matematyk. Próby zrekonstruowania przeszłości nieuchronnie wiodą do wniosku, że nie prowadzi to do niczego. Każdy odczytuje i interpretuje zdarzenia na swój sposób, wypaczając sens minionych dziejów, których prawdziwy przebieg widz równolegle ogląda. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj