POWRÓT
- Film dokumentalny
- Produkcja:Polska
- Rok produkcji:1999
- 49'
Film poświęcony ponadstuletnim dziejom polskiego kościoła katolickiego przy Małej Gruzińskiej w Moskwie. Stał się podstawą skróconej wersji, emitowanej w tvp pod tytułem "Dwie świątynie w Moskwie".
Pieriestrojka miała doprowadzić w Związku Radzieckim do
głębokich przemian ekonomicznych. Uruchomiła jednak procesy, które
przeorały świadomość społeczeństwa i ostatecznie doprowadziły do
rozpadu tego państwa. Doprowadziły też do powrótu zwalczanych
przez dziesięciolecia religii. Moskiewscy Polacy zapragnęłi odzyskać
swój kościół, przejęty przez państwo i użytkowany przez kilkanaście
instytucji. W maju 1992 roku, przed wizytą Lecha Wałęsy w
Moskwie, mer Łużkow wydał decyzję o oddaniu kościoła Polakom.
Decyzja pozostała jednak tylko na papierze. W lipcu dawni właściciele
świątyni wdarli się do środka, by zdobyć ją siłą i wyrzucić
nieproszonych lokatorów.
Pod koniec XIX wieku w Moskwie żyło około 18 tys. Polaków.
Byli społecznością prężną, dobrze zorganizowaną. Dwa kościoły
katolickie istniejące w stolicy Rosji nie mogły pomieścić wiernych.
Postanowili więc zbudować nową świątynię. W 1897 roku w wyniku
konkursu wyłoniono jej projekt i uzyskano zgodę cara oraz synodu na
jego realizację.
Środki na budowę moskiewscy Polacy zbierali wśród członków
swojej społeczności, ale ich część przekazali również Polacy znad
Wisły. Piękny neogotycki kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii
Panny Niepokalanego Poczęcia stanął przy ul. Małej Gruzińskiej, w
dzielnicy zamieszkanej przez liczną grupę polskich robotników. W
tym czasie, w 1912 roku, Rosjanie wznieśli pomnik cara Aleksandra
III. Stanął przed katedrą Chrystusa Zbawiciela, od połowy XIX wieku
najważniejszą w stolicy świątynią Kościoła prawosławnego. Film
przypomina dzieje obu świątyń i przedstawia ich historię najnowszą.
Pomnik stał sześć lat, potem zniszczyła go zrewolucjonizowana
ludność Moskwy. Wkrótce komunistyczne państwo podjęło walkę z
religią. Zamordowano tysiące kapłanów, zakonników i zakonnic. Na
zagładę skazano świątynie. Polski kościół przy Małej Gruzińskiej
jeszcze stał i służył wiernym. W 1924 roku wykorzystali go
realizatorzy antypolskiego i antykościelnego filmu "Krzyż i mauser",
dzięki czemu można dziś zobaczyć, jak świątynia wyglądała niegdyś.
Natomiast dzięki archiwalnym filmom można obejrzeć kres katedry
Chrystusa Zbawiciela. W 1931 roku odarto ją ze wszystkiego, co
cenne i wysadzono w powietrze.
Kościół na Małej Gruzińskiej zamknięto w 1937 roku, a ks.
Michała Cakula, ostatniego duszpasterza polskiej świątyni,
rozstrzelało NKWD. W czasie wojny zwalono wieże budowli. Po
wojnie zaś kościół zagospodarowano, tworząc w nim cztery poziomy.
Na dole umieszczono warsztat mechaniczny i skład warzyw, na górze
- hotel robotniczy i biura.
Po 1989 roku grupa Polaków ze Stowarzyszenia Kulturalnego
"Dom Polski" podjęła starania o odzyskanie kościoła. Podstawą
roszczeń stało się prawo o wolności sumienia i organizacjach
religijnych, uchwalone przez parlament ZSRR w październiku 1990
roku. Sprawa napotykała opór. Polacy zaczęli więc odprawiać liturgię
przed wejściem do kościoła. W 1992 roku mer Łużkow zdecydował o
oddaniu kościoła Polakom. W grudniu 1994 roku zmienił zdanie,
jednocześnie zdecydował o odbudowie katedry Chrystusa Zbawiciela.
Zaczęto ją wznosić w imponującym tempie.
Polacy przystąpili do walki. Sami zaczęli wynosić z kościoła
rzeczy działających w nim przedsiębiorstw. Interweniowała milicja.
Nie ugięli się. Ostatecznie przejęli świątynię w 1996 roku. Ciągle
jeszcze była podzielona na cztery poziomy. Ten najwyższy jakiś czas
użytkowali katolicy z Hiszpanii i Korei. Polscy wierni sami
porozbijali ściany działowe, lecz kościół wymagał umiejętności
specjalistów. Wreszcie do robót przystąpił Budimex. W sierpniu 1999
roku wnętrze świątynie odzyskało dawny kształt. Na swoje miejsce
wróciły także wieże. W tym czasie prawosławna katedra Chrystusa
Zbawiciela była już odbudowana.
O polskim kościele, zabiegach o jego odzyskanie i znaczeniu
religii opowiadają w filmie: Zofia Kozłowska, Kazimiera
Kołowrotowicz, ks. Tadeusz Pikus, Wołodia Niedow i ks. Józef
Zaniewski.
[www.tvp.com.pl]
Ekipa
pełna
|
skrócona
|
schowaj
- Reżyseria
- Scenariusz
- Zdjęcia
- Opracowanie muzyczne
- Montaż
- Współpraca realizatorska
- Produkcja wykonawcza
- ProdukcjaTelewizja Polska - I Program
- KonsultacjaPiotr Romanow
Patrz także:schowaj
- 1999Film dokumentalny / Michał Bukojemski