GŁUPI JAKUB

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1988
• Premiera:
  1988. 11. 21
• Barwny, 104 min

Tadeusz Rittner tworzył swe dzieła zawsze w dwu wersjach językowych. Pierwszą na ogół była niemiecka. Później - często po kilku latach - siadał do wersji polskiej. Opieszałość ta zrodziła propozycję, by tłumaczeniem jego sztuk zajął się Włodzimierz Perzyński - znakomity stylista, potrafiący doskonale oddać warstwę literacką tekstu i z pewnością lepiej posługujący się językiem polskim niż sam autor. Rittner bowiem od dziewiątego roku życia mieszkał w Wiedniu. Mimo że uczył się polskiego w szkole (oczywiście na zajęciach nadobowiązkowych), po polsku mówił w domu i po polsku pisał, jego polski z czasem stawał się mniej poprawny. Pomysł z przekładami Perzyńskiego został jednak zaniechany. Specyfika sztuk Rittnera sprawiła, że nawet sam autor nigdy nie dokonywał wiernego tłumaczenia z języka niemieckiego. Często zmieniał imiona bohaterów, nazwy miejsc, rozwijał lub redukował poszczególne wątki i wbrew pozorom zabiegi te służyły zachowaniu wymowy wyrazu. "Postaci Rittnera skrywają zwykle więcej niż mówią" (Z. Raszewski: Sprawa Tadeusza Rittnera. w: T. Rittner: Dramaty. Warszawa, PIW 1966). Posiadają jak gdyby "drugie dno" psychiczne, wyrażane bardziej ich zachowaniem niż słowami. Głupi Jakub" miał trzy wersje. Pierwsza powstała w 1903 po polsku. Była to jednoaktówka pt. "Lipy pachną". Drugą wersję - niemiecką z 1909 - Rittner stworzył z myślą o teatrze Brahma w Berlinie. Trzecią, polską, napisał w 1910 r. W pierwszej wersji akcja utworu rozgrywa się w środowisku mieszczańskim, w dwóch pozostałych - na wsi. Wszystkie noszą piętno wspomnień z dzieciństwa. Postacie, które Rittner powołuje do życia, mają cechy członków jego najbliższej rodziny.
"Głupi Jakub" przyniósł autorowi duży sukces w Polsce (o wiele większy niż w Austrii). Publiczność doszukiwała się w nim związków z tradycyjną polską komedią szlachecką. Interpretację tę zawdzięczał Rittner najprawdopodobniej wychowanym na komediach Fredry aktorom, gdyż w samej sztuce trudno jest doszukać się jakiejkolwiek sarmackiej nuty, pomijając już drobny fakt, że o realiach szlacheckich dworków miał autor niewielkie pojęcie. Większość jego sztuk rozgrywa się w sferach drobnomieszczańskich i to w dodatku mających raczej charakter niemiecki. Niemniej potrafił Rittner ująć, dość już wówczas wymagającą, polską publiczność "aurą poetyckości i nie dopowiedzianego symbolizmu". Współcześnie uważany jest za pierwszego pisarza, "który w Polsce próbował szczepić poetycki repertuar mieszczański". [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj

Patrz także:

schowaj

• 1963
  GŁUPI JAKUB
  Spektakl telewizyjny / Tadeusz Rittner / Ireneusz Kanicki
• 1972
  GŁUPI JAKUB
  Spektakl telewizyjny / Tadeusz Rittner / Jan Świderski