TO KILL A PRIEST

• Tytuł polski: ZABIĆ KSIĘDZA

• Film fabularny
• Produkcja:
  Francja, USA
• Rok produkcji:
  1988
• Język:
  angielski
• Barwny, 115 min

Rzadko który temat stanowi dla filmowca tak poważne wyzwanie jak ten, którego podjęła się Agnieszka Holland w filmie "Zabić księdza". Nakręcony we Francji w 1988 r. za amerykańskie pieniądze, ukazuje Polskę stanu wojennego. Czasowe i geograficzne oddalenie, z jakiego reżyserka (mieszkająca od 1981 r. za granicą) spojrzała na temat, mogło początkowo wydawać się dodatkową przeszkodą w obiektywnym jego ujęciu. Okazało się jednak zaletą, gdyż pozwoliło Agnieszce Holland uwolnić się spod presji cenzury i autocenzury oraz bezpośrednich nacisków opinii publicznej. Nie ulega jednak wątpliwości, że nakręciła ten obraz dla masowej, zachodniej widowni i pewne uproszczenia bądź przerysowania były nieuniknione. Nie umniejsza to jednak jego siły oddziaływania.
"Zabić księdza", fikcyjna opowieść o młodym księdzu Alku, oraz o Stefanie, oficerze Służby Bezpieczeństwa, który z premedytacją popełnia zbrodnię, w oczywisty sposób odnosi się do wydarzeń z października 1984 r. i do morderstwa księdza Jerzego Popiełuszki. Zamiarem reżyserki nie było jednak stworzenie fabularyzowanej rekonstrukcji wydarzeń. Przestudiowany dokładnie materiał procesowy oraz relacje prasowe i telewizyjne stały się dla niej tylko inspiracją do stworzenia artystycznej wizji. Starała się zrozumieć zachowania i postawy zabójcy oraz ofiary, zarysować - poprzez te dwie wyraziste postaci - głęboki konflikt polityczny, który w latach stanu wojennego podzielił władzę i społeczeństwo, uchwycić ten stan napięcia po obu stronach barykady, który prowadził do konfrontacji.
Centralną postacią filmu jest nie ofiara, lecz kat, nie ksiądz Alek, lecz jego zabójca, Stefan. Historia została opowiedziana z jego punktu widzenia, poprzez jego decyzje i jego działania. Holland bardzo starannie buduje spiralę motywacji, które pchnęły kapitana bezpieki do zabicia księdza. Z jednej strony oskarżenia przełożonych o nieskuteczność działania, z drugiej poczucie odrzucenia i obcości, gdy syn oznajmia ojcu, że w szkole nikt nie chce z nim nawet rozmawiać. Stefana rozpiera chęć działania, nie wie jednak, jak daleko może się posunąć. Chcąc wzmocnić w sobie nienawiść, wzmacnia poczucie zagrożenia własnej rodziny. Przede wszystkim jednak chce stłumić w sobie fascynację osobowością charyzmatycznego, niemal świętego kapłana, zagłuszyć bezsilność wobec tłumów, które idą za swym duchowym przywódcą, a wreszcie zwalczyć pokusę dobra, która zatli się w nim pod wpływem kazania księdza Alka. "Zabić księdza" nie jest bowiem filmem czysto politycznym. To uniwersalna opowieść o walce dobra ze złem. Nawet w ponurej postaci mordercy Holland stara się - może ku zaskoczeniu niektórych - odnaleźć człowieka, pokazać, że sama zbrodnia jest dla zbrodniarza piekłem.

Warszawa 1981 r. Z powodu swych kontaktów ze środowiskiem działaczy "Solidarności" i płomiennych kazań wygłaszanych w kościele św. Sebastiana ksiądz Alek jest od dawna pod obserwacją tajnych służb. Stefan, oficer Służby Bezpieczeństwa i gorący zwolennik systemu komunistycznego, wprowadza jednego ze swoich ludzi, Feliksa, podającego się za milicjanta-dezertera, do kręgu bliskich znajomych księdza. Alek udziela mu nawet gościny w swoim domu. W czasie rewizji przeprowadzonej niebawem w mieszkaniu księdza milicja znajduje tam radiostację i ulotki podrzucone przez Feliksa. Alek zostaje aresztowany, ale po interwencji Episkopatu wychodzi na wolność. Nie chce jednak skorzystać z możliwości wyjazdu do Rzymu. Jego powrót do parafii staje się okazją do polityczno-religijnej manifestacji.
Stefan dowiaduje się o planowanym przez księdza Alka wyjeździe do Kutna na spotkanie z seminarzystami. Jego kierowcą ma być Józef, najbliższy współpracownik i przyjaciel. Stefan dochodzi do wniosku, że będzie to idealna okazja do zlikwidowania duchownego, który staje się coraz bardziej "niewygodny". Postanawia jednak przeprowadzić wszystko po swojemu. W drodze powrotnej z Kutna samochód wiozący Alka i Józefa zostaje zatrzymany na pustej drodze przez Stefana i jego dwóch kolegów: Feliksa oraz Igora. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Varia

pokaż