SPIRALA

• Film fabularny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  1978
• Premiera:
  1978. 09. 21
• Gatunek:
  Film psychologiczny
• Barwny, 2375 m, 83 min

Do schroniska "Morskie Oko" w Tatrach przybywa turysta, którego zachowanie wydaje się dziwne, niezrozumiałe. Jeszcze na dworze pozbywa się kluczyków do swojego samochodu, spuszczając je w kipiel wodospadu. Od momentu wejścia do budynku wywołuje cały łańcuch scysji z innymi turystami. Arogancko zaczepia Teresę, wdowę po znanym alpiniście. Niezbyt taktownie daje do zrozumienia lekarce Marii, że zbyt późno zdecydowała się na ciążę. Wdaje się w sprzeczkę z grupą studentów słysząc ich plany wyjazdu do Szwecji w celach zarobkowych. Wchodzi w ostry konflikt z Henrykiem, starszym człowiekiem na wysokim stanowisku, korzystającym w schronisku ze specjalnych przywilejów, i obraża żonę jego syna, próbującego załagodzić sytuację. Wreszcie pożycza śpiwór i po wymianie zdań z energiczną sprzątaczką kładzie się spać w jadalni.
Następnego dnia okazuje się, że tajemniczy przybysz znikł. Wszystko wskazuje na to, iż poszedł na samotną wspinaczkę. Zaniepokojeni jego przedłużającą się nieobecnością mieszkańcy schroniska rozpoczynają poszukiwania, które zamiast rezultatów przynoszą nową ofiarę - syn Henryka łamie nogę. Istnieje obawa, że nierozważnego alpinistę przysypała lawina. Do poszukiwań przyłączają się ratownicy z GOPR-u i żołnierze. Niespodziewanie zlatuje żlebem plecak, świadczący, że zaginiony jest gdzieś wyżej. Udaje się go wreszcie odnaleźć przy pomocy helikoptera, i nieprzytomnego, bliskiego zamarznięcia, odwieźć do szpitala.
Okazuje się, że bohaterem zdarzenia był Tomasz Piątek, czterdziestokilkuletni mężczyzna, którego wspaniale rozwijającą się karierę zawodową przerwała nieuleczalna i szybko postępująca, śmiertelna choroba. W góry uciekł ze szpitala z zamiarami samobójczymi. Ordynator omawiając ze studentami medycyny przypadek Tomasza, przedstawia jego czyn jako jeden z symptomów załamania psychicznego, typowego w tej fazie choroby. Tomasza odwiedzają ludzie poznani w schronisku: Teresa, która pragnie towarzyszyć mu w ostatnich chwilach, Augustyn, student filozofii, od którego pożyczył śpiwór i Henryk, człowiek, który otarł się już raz o śmierć. Atmosfera śmierci jest wszechobecna w szpitalnych murach, emanuje z uchylonych przypadkowo drzwi prosektorium, nawet z sąsiedniego łóżka, na którym umiera młody towarzysz Tomasza. Następuje ostatnia poprawa, która w Teresie zapała iskrę nadziei, ale ordynator wie, że to znak bliskiego końca. Korzystając z nieuwagi personelu Tomasz wyrzuca od dawna nie zażywane środki uspokajające, otwiera okno szpitalnego korytarza, kładzie się na parapecie i nieznacznym ruchem przenosi ciężar ciała na drugą stronę...

"Filmem o umieraniu rozpaczliwym i beznadziejnym" nazwał jeden z krytyków "Spiralę" Krzysztofa Zanussiego. Trudno znaleźć w polskiej kinematografii drugi utwór tak całkowicie, obsesyjnie wręcz "podporządkowany" jednemu tematowi. Zanussi w przejmujący sposób przypomina w nim starą prawdę, że człowiek nigdy nie jest dostatecznie przygotowany na przyjęcie śmierci. Nie potrafi się z nią pogodzić, nie umie znaleźć na nią duchowej ani intelektualnej odtrutki. "Spirala" to - jak na autora "Cwału" - film prowokacyjny, niszczący u myślącego widza poczucie wewnętrznego komfortu; to swoiste "memento mori" wymierzone jak policzek dwudziestowiecznej cywilizacji, pragnącej sobie wmówić, że śmierci nie ma.

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Nagrody

schowaj

• 1978
  Cannes (Międzynarodowy Festiwal Filmowy)-Nagroda Jury Ekumenicznego
  Wyróżnienie
• 1978
  Łagów (Lubuskie Lato Filmowe)-Nagroda Koordynacyjnej Rady Artystycznej Kin Studyjnych
• 1978
  Gdańsk (Festiwal Polskich Filmów Fabularnych)-Nagroda za muzykę
  nazwa nagrody "Srebrna Plakietka"
  Wojciech Kilar
• 1978
  Gdańsk (Festiwal Polskich Filmów Fabularnych)-Nagroda Dziennikarzy
  za walory estetyczne, głębokie wartości poznawcze i humanistyczne treści filmowego przesłania
• 1979
  Panama (MFF)-nagroda za reżyserię
  Krzysztof Zanussi
• 1979
  Panama (MFF)-nagroda za scenariusz
  Krzysztof Zanussi
• 1979
  Panama (MFF)-nagroda za zdjęcia
  Edward Kłosiński
• 1979
  Złota Kamera (przyznawana przez pismo "Film")
  w kategorii: najlepszy film o tematyce współczesnej; za podjęcie tematu współczesnego o uniwersalnych, humanistycznych walorach; przyznana za rok 1978; nazwa nagrody: Nagroda "Filmu"

Patrz także:

schowaj

• 1999
  WYWOŁANY Z SZEREGU. O "SPIRALI" KRZYSZTOFA ZANUSSIEGO w FILMY O FILMACH
  Film dokumentalny / Grzegorz Jankowski Jacek Szczerba