WNIEBOWSTĄPIENIE

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1997
• Premiera:
  1998. 01. 05
• Barwny, 76 min

Telewizyjna adaptacja jednego z najpiękniejszych opowiadań Adolfa Rudnickiego (1912-90), pisarza, o którym "zapomniano tak skwapliwie, jakby nie miał nam nic do powiedzenia ten autor, nazbyt przenikliwy i osobny jak na nasze upodobania" - jak z goryczą zauważyła Helena Zaworska. Psychologizm jego prozy, eksploatowanie w twórczości własnych przeżyć i doświadczeń życiowych spotykały się z różnymi reakcjami krytyki. "Ten pisarz, którego pookupacyjna twórczość rokowała tak duże nadzieje, stał się Heleną Mniszek naszych czasów" - gromił autora "Niekochanej" Artur Sandauer, twierdząc, że "autentyzm tego pisarstwa zaczął stopniowo przerastać w pretensjonalność i sentymentalizm". Rudnicki napisał wiele opowiadań o miłości, a wszystkie były świadectwem bolesnych rozczarowań. Miłość ginie, okaleczona lub uśmiercona przez brutalny świat, pełen nienawiści, strachu i zbrodni. Tak dzieje się w opowiadaniach okupacyjnych, jak "Wniebowstąpienie", "Czysty nurt" - i w późniejszych, takich jak "Pył", "Pałeczka", "Narzeczony Beaty", "Miód i sól", "Zuzanna i starcy" czy prezentowana wcześniej w Teatrze TV "Biała". "Jakie to szczęście, że życie nie składa się z samej tylko miłości, byłoby zbyt okrutne" - mówi w zakończeniu "Wniebowstąpienia" Bukin. W pisarstwie Rudnickiego, któremu wielu krytyków zarzucało, że nie potrafi "ustrzec się melodramatu", dominują trzy wielkie tematy: miłość, filozofia i psychologia sztuki, tragedia narodu żydowskiego. Andrzej Kijowski zwrócił uwagę na jeszcze jeden aspekt: "Godność - oto temat Rudnickiego".
W wysmakowanej wizualnie ekranizacji Rolanda Rowińskiego ten problem zajmuje poczesne miejsce. Sebastian Goldstein, bohater "Wniebowstąpienia", nie przyjmuje do wiadomości okupacyjnej rzeczywistości - nie chce się ukrywać, bać się wszystkiego i wszystkich. Nikogo prócz żony i niczego już nie ma. Ma jedynie własne zdanie - trzeba żyć normalnie, by ocalić godność. Akcja widowiska rozgrywa się w Warszawie podczas okupacji. W filmowej retrospekcji i w opowieściach żony Sebastiana powracają nie uporządkowane chronologicznie obrazy z przeszłości - ślub, przygotowanie do ewakuacji ludności cywilnej Lwowa po wybuchu wojny rosyjsko-niemieckiej, pierwsze spotkanie Raisy z młodym lekarzem-psychiatrą i pożegnanie, które stało się początkiem ich wspólnej drogi. Exodus Polaków, wkroczenie Niemców, brutalne wybieranie z domów ludności żydowskiej to obrazy, które młoda kobieta nosi w pamięci. Raisa chce przeprowadzić męża przez piekło, po śmierci doktorostwa Goldsteinów czuje się za niego w szczególny sposób odpowiedzialna. Zamieszkują w Otwocku, gdzie Sebastian łatwiej mógłby się ukryć. Tymczasem on świadomie prowokuje los - "dla hartowania odwagi" jeździ kolejką i tramwajem, pokazuje się w mieście, bywa w miejscach najbardziej "zaszpiclowanych". Jest głuchy na argumenty żony, że na każdym kroku czai się niebezpieczeństwo ze strony Niemców, polskich szantażystów i Żydów współpracujących z gestapo dla ratowania własnej skóry. Jego zdaniem, najgorszy jest ten "czwarty wróg", którego każdy ma w sobie. Zagrożeni dekonspiracją małżonkowie muszą opuścić Otwock. Raisa wynajmuje pokój w Warszawie, w willi państwa Kociołłów. W tym żoliborskim ustroniu mieszka znany jej ze Lwowa Bukin, ongiś zamożny kupiec. To on uświadamia młodej kobiecie, bezgranicznie zakochanej i poświęcającej dla męża wszystko, że nikt nie ma prawa narażać życia innych. Natomiast Sebastian, który coraz wyraźniej sprawia wrażenie obłąkanego, zagraża bezpieczeństwu wszystkich. Raisa szuka pomocy u dawnej przyjaciółki, jeszcze z Wilna, ale - jak twierdzi Bukin - ratować można tylko tych, którzy sami chcą się uratować. Słabi, chorzy, szaleńcy muszą zginąć, prawo do życia mają tylko ludzie silni. Proponuje Raisie, w której sam od dawna jest zakochany, aby zabrała męża na wycieczkę na Bielany. Herbata w termosie i cyjanek, który można zdobyć stosunkowo łatwo, to chyba jedyna w tej sytuacji rada. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj

Nagrody

schowaj

• 1998
  Warszawa (Ogólnopolskie Konkurs na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej)-nagroda za zdjęcia
  Dariusz Kuc
• 1998
  Warszawa (Ogólnopolski Konkurs na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej)-Wyróżnienie aktorskie
  Agnieszka Warchulska

Patrz także:

schowaj

• 1968
  WNIEBOWSTĄPIENIE
  Film fabularny / Jan Rybkowski