CHŁOPCY Z PLACU BRONI

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1995
• Barwny, Cz. 1 - 47 min

"Chłopcy z Placu Broni" to chyba najgłośniejsze w świecie węgierskie dzieło literackie. Powieść przetłumaczono na ponad 40 języków, w kilkudziesięciu krajach ukazało się kilkaset wydań w dziesiątkach milionów egzemplarzy, do tego należy dodać liczne adaptacje sceniczne i filmowe. I właśnie ta książka dla młodzieży przyniosła największą sławę Ferencowi Molnarowi (1878-1952), jednemu z najwybitniejszych przedstawicieli węgierskiego dramatu obyczajowego (w Polsce na przełomie lat 50. i 60. wystawiono m.in. jego sztuki "Liliom", "Gwardzista", "Tempo Mister Morrison"). Przebywający od 1920 r. na emigracji autor, początkowo we Francji i Szwajcarii, następnie w USA, osadził akcję napisanej w 1907 r. powieści w swoim rodzinnym mieście. Do dziś turyści zwiedzający Budapeszt przychodzą do starej kamienicy na rogu ulic Marii i Pála, czyli Pawła, pytając, gdzie znajdował się plac, o który walczył mały Nemeczek. W oryginale powieść nosiła tytuł "Pál Utcai Fiuk", czyli "Chłopcy z Ulicy Pawła". "Plac Broni" wymyśliła Janina Mortkowiczowa, pierwsza tłumaczka książki na język polski (na podstawie wydania niemieckiego). Plac, o który toczyła się wojna, był w jej odczuciu ważniejszy niż ulica - i rzeczywiście stał się w świadomości pokoleń czytelników czymś znacznie poważniejszym niż miejsce dziecięcych zabaw. W widowisku telewizyjnym wykorzystano nowe, współcześnie brzmiące tłumaczenie Tadeusza Olszańskiego, bezpośrednio z języka węgierskiego. Książka wciąż czytana, jest również odczytywana na nowo. Jak wspominał tłumacz, następuje znamienne przewartościowanie ról klasycznych bohaterów. Szlachetny i uczciwy Nemeczek wraz ze swoim ukochanym dowódcą Janoszem Boką, zaczyna w oczach współczesnej młodzieży tracić popularność na rzecz Feriego Acza, silnego, zdecydowanego, z żelazną konsekwencją dążącego do objęcia przywództwa nad chłopcami z Ogrodu Botanicznego. Jednak ciągle jeszcze mały Nemeczek wzrusza, imponuje odwagą, znajduje zrozumienie wśród dziecięcych odbiorców, którzy uznają za sprawiedliwe to, że natura hojnie wynagradza ludziom różne niedostatki - słabym fizycznie daje moc ducha, poniżanych wyposaża w niezachwiane poczucie własnej wartości i godności. Historia zaczyna się od drobnego konfliktu pomiędzy chłopcami z Placu Broni a bandą Feriego Acza. Bracia Pastorowie zaczepiają bawiącego się Nemeczka i jego kolegów, zabierają im szklane kulki do gry. Tylko Nemeczek próbuje protestować. Mały, wątły chłopiec od dłuższego czasu choruje, wróciwszy do domu znów dostaje gorączki. Nazajutrz wszyscy koledzy mają do niego pretensje - jedni czynią mu wyrzuty, że tak łatwo uległ silniejszym, innym nie podoba się, że zadarł z łobuzami, którzy na pewno będą chcieli się zemścić. Najbardziej atakuje chłopca Gereb, po jego stronie staje jedynie Boka. W czasie patrolu Nemeczek odkrywa, że zniknął sztandar ich tajnego Związku Zbieraczy Kitu, w fortecy natyka się na Feriego Acza. Podnosi alarm, lecz wróg umyka. W grupie chłopców z Placu Broni dochodzi do konfliktu między Boką a Gerebem. Boka twierdzi, że banda Feriego Acza chce zaanektować ich ukochany plac, radzi przygotować się do wojny i uprzedzić atak przeciwnika. Chłopcy wybierają na swego wodza Bokę, rozczarowany Gereb odchodzi. Mały Nemeczek, najniższy rangą, ale zawsze lojalny, sumiennie wypełnia powierzoną mu misję. Nocą, wraz z Boką i Czanokoszem, zakradają się na wyspę, Nemeczek wpada do wody, jest w poważnym niebezpieczeństwie. Mimo to docierają do obozu przeciwnika i poznają straszną prawdę - Gereb zdradził, razem z wrogą bandą knuje plany wojenne. Feri Acz spostrzega zwiadowców, rozpoczyna się pościg za uciekającymi.
Chłopcom z Placu Broni udaje się umknąć przed pościgiem bandy Feriego Acza. Nemeczek i Boka nie mówią kolegom o zdradzie Gereba. Profesor Rac dowiaduje się o istnieniu ich tajnego stowarzyszenia, Kolonay nie umie utrzymać tajemnicy. Nemeczek próbuje ratować sytuację, ujawnia sekret Związku Zbieraczy Kitu. Kitowcy z Kolonayem na czele mają do niego pretensje, tylko Boka docenia sprytny wybieg małego. Gereb nakłania stróża, by wyrzucił chłopców z placu, który od dawna zajmują. Kitowcy wybierają nowego prezesa, Nemeczek odrzuca kartę ze słowami przysięgi. Znów zostaje uznany za tchórza i zdrajcę. Chłopiec wierzy jednak w swoje ideały. Nie zrażony wyrazami potępienia, pragnie jak najlepiej służyć stowarzyszeniu. Nocą zakrada się na wyspę, gdzie ma swoją siedzibę banda Feriego Acza. Podsłuchuje ich wojenną naradę. Nie wytrzymuje jednak, słysząc, że Gereb wyśmiewa chłopców z Placu Broni - wychodzi z ukrycia i broni honoru przyjaciół w bezpośredniej konfrontacji z wrogiem. Feri Acz jest zachwycony odwagą małego, rad by go widzieć w swojej drużynie. Nemeczek odrzuca propozycję. W odruchu prymitywnej zemsty bracia Pastorowie wrzucają chłopca do wody. Upokorzony, ale nie pokonany Nemeczek odchodzi. W ślad za nim rusza Gereb, przegrany i zawstydzony lekcją lojalności i odwagi, której mimowolnie udzielił mu słabszy kolega.
Nemeczek zachorował, słaby organizm chłopca nie wytrzymał tylu ciężkich przeżyć. Chorego odwiedza Gereb, chce go przeprosić, podobnie jak i inni chłopcy. Tymczasem trwają przygotowania do bitwy. Gereb prosi o pozostawienie go w drużynie. Dostaje przydział do oddziału Kolonaya, ale zostaje zdegradowany do stopnia szeregowca. Przybywają posłowie Feriego Acza, by ustalić reguły walki. Zaczyna się bitwa. W decydującym momencie na polu walki zjawia się Nemeczek i pokonuje Acza. Dzięki temu zwyciężają chłopcy z Placu Broni. Ale walka okazuje się niepotrzebna - Plac, który z takim poświęceniem zdobyli, został przeznaczony pod zabudowę miejską. Co zatem zostało z tej zabawy w okrutny świat dorosłych? Dzięki postawie Nemeczka, zawsze gotowego do spełnienia obowiązku, chłopcy z obu przeciwnych drużyn nauczyli się cenić honor i godność. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj

Patrz także:

schowaj

• 1966
  CHŁOPCY Z PLACU BRONI
  Spektakl telewizyjny / Maria Biliżanka