DWIE GŁOWY PTAKA

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1992
• Premiera:
  1993. 02. 22
• Barwny, 101 min

Prapremiera teatralna "Dwóch głów ptaka" w reżyserii Andrzeja Łapickiego, w warszawskim Teatrze Dramatycznym w grudniu 1992 r., stała się najważniejszym przedstawieniem sezonu, wydarzeniem tyleż artystycznym, co politycznym. Sceniczny kostium z epoki był dla widzów odbierających tę sztukę po stanie wojennym tylko kamuflażem, maską przysłaniającą treści i emocje boleśnie współczesne. W swoim pierwotnym kształcie "Dwie głowy ptaka" stanowiły drugą część powieściowej trylogii (obok "Spisku" i "Powrotu z Carskiego Sioła") odwołującej się do wydarzeń powstania styczniowego; adaptacji scenicznej dokonał sam autor. Bohaterem powieści i sztuki jest Aleksander Waszkowski, ostatni naczelnik powstańczej Warszawy, mianowany przez ostatniego dyktatora powstania Romualda Traugutta. Wcześniej ten młody chłopak (rocznik 1841) zwrócił na siebie uwagę przywódców śmiałymi, pełnymi fantazji akcjami. Zaraz po wybuchu powstania, w lutym, wykradł z sekcji pomiarów Komisji Skarbu mapę Królestwa Polskiego, wielką i bardzo dokładną, co miało ogromne znaczenie dla dowódców powstańczych oddziałów. Następnie, z pomocą strażników, ze Skarbca Królestwa Polskiego wydostał znaczną sumę pieniędzy na finansowanie działań zbrojnych. Aresztowany już po śmierci Traugutta, załamał się w śledztwie. Uznał, że dalsza walka nie ma szans powodzenia, zdecydował się zwrócić władzom carskim zdeponowane w Anglii pieniądze. Został stracony 17 stycznia 1865 roku.
Spektakl telewizyjny to opowieść o ostatnich dniach życia Waszkowskiego, od uwięzienia do wykonania wyroku. Zrealizowany w autentycznym miejscu wydarzeń, w warszawskiej Cytadeli, jest pozbawiony wszelkiej widowiskowości. W toku przesłuchań i rozmów wychodzą na jaw fakty i motywacje. Dlaczego bohaterski powstaniec, który tyle zdziałał dla sprawy, zdecydował się porzucić ideę walki zbrojnej? Czy Polska osamotniona, bez żadnych szans na pomoc ze stronu Europy, powinna nadal walczyć, czy raczej zadbać o pomyślność ekonomiczną obywateli, spokój i względny dobrobyt? Aleksander Waszkowski wie, że jego śmierć jest nieunikniona. Pragnie jednak ocalić innych, uniemożliwiając im walkę w przyszłości, dlatego oddaje władzom londyński depozyt. Dla rodaków jest to zdrada, dla Rosjan - spektakularny sukces, dla skazańca - jedyny możliwy wybór. Czy był człowiekiem o dwóch twarzach, Winkelriedem a rebours, anty-Wallenrodem? Czy jest w naszych czasach ofiarą relatywizmu historii czy własnej legendy? Uważam, że aby się uporać ze współczesnością, wypada poznać historię - stwierdził Władysław Terlecki. Najczęściej myślimy o historii posługując się legendami, które wypracowała sobie proza wieku XIX i początku naszego. Trzeba dokonać sprawdzenia tych legend, spojrzeć raz jeszcze w przeszłość rozważnie i obiektywnie, jeśli Polaka współczesnego chcemy zachęcić do myślenia o terażniejszości w szerszej perspektywie. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj