KSIĘGA RAJU

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1997
• Premiera:
  1997. 03. 06
• Barwny, 63 min

Widowisko na motywach humorystycznej powieści "Księga raju, czyli Przedziwne żywota opisanie Samuela Aby Aberwo" (1939, wydanie polskie 1989) żydowskiego poety, dramatopisarza i krytyka literackiego Icyka Mangera (1901-69). Autor ballad i pieśni, szkiców krytycznoliterackich, popularnych przeróbek sztuk Goldfadena - pochodził z Czerniowiec, później mieszkał m.in. w Warszawie (od 1926 r.), Paryżu, Londynie, Nowym Jorku, Izraelu (od 1967 r.). Swoją twórczością - wyrafinowaną a jednocześnie ujmującą prostotą wyrazu - zyskał sławę najpopularniejszego w XX wieku poety tworzącego w języku jidysz; od 1969 r, w Tel Awiwie jest przyznawana nagroda literacka im. Icyka Mangera. O jego kunszcie artystycznym świadczy też sposób, w jaki zwykł przenosić wątki biblijne w realia współczesnego życia Żydów z Europy Wschodniej. "Księga raju" również jest parafrazą wątku biblijnego, osadzoną w obyczajowych realiach kresowej społeczności żydowskiej.
Zabawne, rozśpiewane, roztańczone widowisko Roberta Glińskiego, wykorzystujące mnóstwo śmiesznych, niebanalnych pomysłów inscenizacyjnych, to opowieść o raju - a właściwie dwóch: raju Żydów i gojów - i o tym, jak to miejsce wiecznej szczęśliwości wyobrażają sobie mieszkańcy ziemskiego padołu. Obok plejady znakomitych aktorów występują wykonawcy nieprofesjonalni - kilkunastoletni odtwórcy pierwszoplanowych ról niebiańskich wysłanników na ziemię oraz dzieci tworzące zastępy aniołków. Rolę szalonej Perełe gra i śpiewa dwie przebojowe piosenki gwiazda muzyki rockowej, Justyna Steczkowska. W raju Abrahama, Izaaka, Jakuba toczy się zwykły dzień. Praojcowie spierają się o kobiety, jadło i napitek, stary król Dawid, wciąż bardzo romansowy, dobiera się do coraz młodszych anielic, Szymon Bera pije i bije swoją Gołdę, jego żona anielica chodzi stale posiniaczona i wiecznie brzemienna. Znudzony nauczyciel zasypia na katedrze, dzieciarnia z anielskimi skrzydłami u ramion wrzeszczy, psoci, klepie zadaną lekcję: Przyjdzie Mesjasz, będzie uczta... Gdy rajska starszyzna postanawia, że młody anioł Szmulek stanie się człowiekiem, na ziemi Matka zaczyna rodzić syna. Położna już traci cierpliwość, że bachor uparł się i nie chce się urodzić, ale chłopca zatrzymują w wieczności kłopoty techniczne. Szymon, który miał go wyprawić na ziemię, znów się upił i nie może wyplątać chłopaka ze skrzydeł ani dać mu prztyczka w nos, aby zapomniał o swoim rajskim żywocie. Ponieważ anioł był wstawiony i nie wcelował prosto w nos, przyszedłszy na świat Szmulek dokładnie pamięta, co działo się w raju i opowiada o wszystkim zdumionym rodzicom. Ojciec trochę się martwi, że nikt nie uwierzy w taki cud, że urodził mu się chłopak już prawie pod wąsem, co znajomość Pisma i apetyt ma jak dorosły. Matka z radością pieści, karmi piersią, utula do snu syneczka i bez zastrzeżeń wierzy we wszystkie historyjki, nawet tę najdziwniejszą, jak Szmulek z przyjacielem Szczylkiem uratowali raj. Słowa chłopca przywołują fantastyczne sceny z "Księgi raju". Oto wół ofiarny, dla którego przepowiednia o nadejściu Mesjasza oznacza tylko tyle, że wkrótce zostanie zarżnięty i zjedzony na wielkiej uczcie, ucieka w popłochu, porywając ciężarną Perełe Wariatkę. Niesłychana to rzecz, żeby byk nawiał z raju, trzeba go natychmiast sprowadzić. Król Salomon śle notę dyplomatyczną do cadyków z gojskiego raju, z żądaniem wydania zwierzęcia. Oni jednak targują się ostro - bydlę i anielicę gotowi są oddać, lecz aniołka, którego urodziła, już ochrzcili i chcą go zatrzymać. Salomon wysyła do konkurencyjnego raju Szmulka i Szczylka, zaopatrując ich w paszporty, walizkę pieniędzy i jedzenie, "czysty koszer", na drogę. Król Dawid potajemnie powierza chłopcom misję specjalną - mają wykraść małego aniołka. Pewnie wymyślił sobie, że jego nowy syn zajmie miejsce króla Salomona, którego chce wykosić. W chrześcijańskim raju małe aniołki śpiewają po łacinie, ale rozrabiają tak samo jak wszystkie dzieci. Dorosłe anioły częściej grzeszą łakomstwem i obżarstwem niż słodką rozpustą, ale też bardzo przypominają ludzi w tym, co robią i jak myślą. "Do czego ci były potrzebne dwa raje, Panie Boże" - po heretycku wzdycha Święty Piotr, skwapliwie licząc "zielone", które wysłannicy przywieźli jako okup. Po dramatycznych przygodach w niebiańskiej krainie gojów chłopcy wracają do swojego raju, gdzie odbywa się największa w historii balanga. Oni jednak nie są szczęśliwi. Szmulek traci ukochaną anielicę Etel, oszukany przez chrześcijańskiego anioła Szczylek musi rozstać się ze swoją zachwycającą Anielcią. Byle krawczyk na ziemi, gdy nie wiedzie mu się w miłości, może popełnić samobójstwo, oni jednak skazani są na wieczność. Czyżby tamten raj był rajem nie dla każdego - zastanawia się ziemska matka Szmulka, która z perspektywy codziennych doświadczeń komentuje cudowne zdarzenia. Może więc jej syn i jego przyjaciele odnajdą swój raj na ziemi? Szczylek, Etel i Anielcia już napisali podania o zesłanie na ziemię. Jeśli szczęście dopisze i rodzicom urodzą się trojaczki, to kto wie... [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj