TU ZASZŁA ZMIANA

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1979
• Premiera:
  1979. 07. 22
• Barwny, 34 min

"Mieszkam już od trzydziestu czterech lat w Warszawie, w tym samym domu, przy tej samej ulicy. Przeżyłam tu większą część mego życia i tu powstała większość moich prac pisarskich. Mieszkać tak długo w jednym miejscu, gdy inni przemierzają swym życiem dziesiątki mieszkań, miast, krajów - to, zdawałoby się, nuda i jednostajność. A jednak... " - Monodram według prozy Marii Dąbrowskiej to zainspirowana zmieniającym się widokiem z okna jej mieszkania przy ul. Polnej 44 "historia miasta, historia Polski, historia człowieka we wszystkich niemal przejawach jego losów i osobistych, i społecznych". Opowiadanie "Tu zaszła zmiana" (1951) jest świadectwem przeżyć pisarki, która cały okres międzywojennego wrzesień 1939 roku, okupację i tragiczne tygodnie powstania spędziła w Warszawie; po jego upadku w tłumie cywilów opuściła stolicę, a wróciła do swego miasta z początkiem lutego 1945 roku. W telewizyjnym Teatrze Jednego Aktora przedstawiane przez Antoninę Gordon-Górecką fragmenty prozy Marii Dąbrowskiej reżyser uzupełnił zdjęciami ilustrującymi trzy odsłony dramatu Warszawy - wojnę 1939 roku, sierpniowe dni 1944 roku i zimowe miesiące 1945 roku.
Widok z okien pokoju, w którym zwykła pracować. Trzy domki wciśnięte między gmach szkoły i ściany kamienic, z których widoczny był tylko jeden - typowy dla przedmieść stolicy dworek, z dachem ze staroświeckiej, karbowanej dachówki, z drewnianą werandą, szczelnie obrośnięty dzikim winem. Wokół ogród, pełen drzew owocowych, warzyw i kwiatów, uprawiany z miłością i staraniem. Zakątek niemal wiejski, w którym czas jakby się zatrzymał - aż "zaszła zmiana w scenach mojego widzenia".
Wrzesień 1939 roku. W ogrodzie stanął oddział kawalerii. Z werandy wyszła starsza pani, podawała ułanom pomidory z koszyka. Potem kawaleria się wyniosła, przyszli nowi żołnierze. Wycięli kilka drzew, ustawili w ogródku baterię dział polowych. Wkrótce oni też odeszli, umilkł huk pocisków. "Cicha siedziba powoli goiła rany". Jeszcze parokrotnie wychodziła z wojennych przygód, lecz znów - "Tu zaszła zmiana w scenach mojego widzenia". Sierpień 1944 roku, powstanie. Pod oknem stanęła barykada, w ogrodzie kręcili się chłopcy w czarnych beretach, kombinezonach i biało-czerwonych opaskach. Starsza pani zeszła ze stopni werandy, rozdając powstańcom pomidory z koszyka. We wrześniu pojawiła się w ogródku pierwsza mogiła, potem następne. Oplecione dzikim winem domki jeszcze stały, gdy ludzie opuszczali swoje miasto. "Tu zaszła zmiana w scenach mojego widzenia". Rok 1945. Nie ma już śladu zabudowań. Trzy kamieniczki, zeszłowieczne pamiątki, strawił ogień w czasie okrutnej zimy, gdy nieprzyjaciel systematycznie podpalał miasto, ustokrotniając szkody wyrządzone w okresie powstania. W pierwszych dniach lutego, stojąc w oknie swego pokoju w zaspie papierów, książek i śniegu, pisarka spogląda na ogródek - cmentarz. "Tu zaszła zmiana..." Nie tylko w zewnętrznej scenerii widoku za oknem. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj

Varia

pokaż