E.E.

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1998
• Premiera:
  2000. 01. 10
• Barwny, 81 min

Adaptacja powieści Olgi Tokarczuk (ur. 1962), bodaj najpoczytniejszej autorki z tzw. pokolenia 30-latków. Jej pierwsza powieść "Podróż ludzi księgi" otrzymała prestiżową nagrodę Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek za najlepszy debiut prozatorski 1993 roku. W 1995 r. ukazała się również bardzo dobrze przyjęta przez czytelników i krytykę powieść "E.E." Kolejna, "Prawiek i inne czasy" (1996) przyniosła autorce Paszport "Polityki" i Machinera - nagrodę miesięcznika "Machina" oraz nominację do Nagrody Literackiej Nike '97 (spektakl wg "Prawieku" zrealizowany przez Towarzystwo Wierszalin, również wielokrotnie nagradzano). W 1997 r. pisarka dostała nagrodę Fundacji im. Kościelskich, "polskiego Nobla dla pisarzy przed czterdziestką". Z wykształcenia psycholog, terapeutka, mieszkanka Wałbrzycha, była też nauczycielką, dziennikarką, redaktorem m.in. "Krytycznego słownika analizy jungowskiej" zajmowała się szkoleniem nauczycieli wg autorskiego programu. Pisanie uznała za rodzaj terapii - "W ten sposób oswajałem świat; to, czego nie rozumiem, z czym nie mogą się pogodzić. Samo nazywanie jest dobroczynne". Czytelników ujmuje prostota języka i tradycyjna, przystępna forma utworów podejmujących skomplikowane problemy z zakresu antropologii czy psychologii głębi. Zastanawiając się nad źródłami swego nie kwestionowanego sukcesu pisarka zauważyła: "Myślę, że w moich książkach jest coś takiego, co odpowiada potrzebom czasów. Chodzi o powrót do irracjonalizmu, tajemnicy istnienia, pewnego rodzaju magii, baśniowości, fantastyki. Takiej wewnętrznej kobiecości rozumianej jako świat alternatywny do "męskiego" racjonalnego, bardzo poukładanego, przyczynowo-skutkowego". Historia Erny Eltzner, tytułowej E.E., jest właśnie opowieścią o zmaganiu się z tajemnicami, które nas otaczają, a dotyczą nie tylko "dziwnych spraw" z pogranicza tego i tamtego świata, lecz również tkwią w nas samych, w snach, myślach, wspomnieniach, w sferze duchowości i cielesności człowieka. Wedle opinii krytyka, ta powieść to "ubrany w sensacyjną intrygę traktacik na temat ograniczoności ludzkiego poznania". Do napisania powieści zainspirowała autorkę lektura pracy doktorskiej 24-letniego Carla Gustawa Junga na temat psychologii i patologii tzw. zjawisk tajemnych. Geniusz psychoanalizy opisał w niej fenomen swojej dalekiej kuzynki, podobny do przypadku Erny, nie kryjąc, że nauka jest wobec takich zjawisk bezradna. Olga Tokarczuk pokazuje w swojej powieści nie tylko bezsilność otoczenia usiłującego zgłębić istotę daru, który posiadła Erna. Opisuje też mroczną stronę ludzkiego istnienia, która sprawia, że E.E. staje się ofiarą otaczających ją osób. Dziwna historia 15-letniej Erny, najstarszej córki zacnej, mieszczańskiej rodziny Eltznerów, rozgrywa się w początkach XX wieku we Wrocławiu. Delikatna, krucha psychicznie i fizycznie, skora do omdleń nastolatka w przededniu swej przemiany w kobietę, nieoczekiwanie objawia zdolności parapsychologiczne. Dziewczyna widzi ducha swego zmarłego dziadka, słyszy głosy, umie "patrzeć do środka" i widzieć, co było, jest i będzie. Cudowne zdolności Erny budzą w jej otoczeniu niezwykłe emocje. Matka organizuje seanse spirytystyczne z udziałem córki jako medium. Ich głównym uczestnikiem jest Walter Frommer, okultysta i znawca zjawisk niezwykłych, duchowny opiekun Erny i strażnik daru, który w sobie odkryła. Przypadkiem dziewczyny balansującej na granicy dwóch światów zajmuje się też - najpierw z ciekawości, potem naukowo - student medycyny Artur Schatzmann, badacz fizjologii mózgu, oraz doktor Löwe, sceptycznie nastawiony do psychoanalizy. Stary lekarz, który pielęgnuje w pamięci anegdotę o przygodzie małego Freuda na wrocławskim dworcu, ma jednak świadomość tego, że "tu i teraz jesteśmy ślepi i nigdy nie wiemy, co jest naprawdę ważne". Mężczyźni specjalizujący się w badaniu ludzkich ciał, umysłów i dusz toczą ponad głową Erny uczone spory o duchu i materii. Matka organizuje kolejne seanse spirytystyczne, zaprasza wciąż nowych gości. Próbuje nawet zmobilizować swego cichego adoratora, Waltera Fromma, aby nakłonił Ernę do "rozszerzenia repertuaru". Z czasem staje się coraz bardziej oczywiste, że wszyscy, nie wyłączając najbliższych, traktują dziewczynę czysto instrumentalnie. Matka chce dzięki córce zdobyć popularność. Jej przyjaciółka, pani Schatzmann, pragnie nawiązać kontakt ze zmarłym mężem, usłyszeć to, czego nie zdążył jej powiedzieć. Młody Schatzmann ma nadzieję, że obserwując tak niezwykły przypadek, napisze wybitną pracę doktorską. Nawet ułomna panna Frommer też może dowartościować siebie jako osoba asystująca medium. Walter Frommer traktuje Ernę jako swoje dzieło, "prywatną broń" w walce z "szamanami z laboratoriów", podobnie - doktor Löwe. Właściwie tylko dzieci, które przyjmują istnienie duchów w świecie za oczywiste, współczują starszej siostrze, wiedząc, że bardzo cierpi w czasie seansów i po nich zawsze źle się czuje. Sprytne bliźniaczki postanawiają pomóc Ernie i przejąć od niej trochę "czarodziejskiej mocy". [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj