LORD JIM

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  2002
• Premiera:
  2002. 05. 06
• Barwny, 83 min

Conrad jest w dziedzinie prozy powieściowej tym, czym był Szekspir w dramacie. Wielkością nieprześcignioną, której pozorne zmierzchy i rzeczywiste renesansy będą się jeszcze wiele razy powtarzać w przyszłych dziejach kultury świata. Że można go krytykować lub zaczepiać z różnych punktów widzenia, nie ujmuje mu to znaczenia, świadczy raczej o jego niesłabnącej żywotności" - twierdziła Maria Dąbrowska, subtelna i przenikliwa interpretatorka dzieł Conrada. Recepcja jego twórczości na świecie i w Polsce jest fenomenem kulturowym absorbującym licznych conradystów. Krytycy i badacze, zarówno dawniejsi, jak i współcześni, reprezentujący rozmaite koncepcje filozoficzne, etyczne i estetyczne, wypracowali wiele metod i ujęć interpretacyjnych.
Wydana w 1900 r. powieść "Lord Jim", obok "Nostromo" stawiana najwyżej w dorobku Josepha Conrada-Korzeniowskiego, powszechnie jest uznawana za pierwszy utwór, w którym pisarz ujawnił pełnię swych możliwości artystycznych. Arcydzieło literackie nieraz inspirowało twórców filmowych (dwie ekranizacje amerykańskie: Victora Fleminga z 1925 r. i Richarda Brooksa z 1964 r., z Peterem O'Toole'em w roli tytułowej) i ludzi teatru (spektakl Lidii Zamkow z 1972 r. w Teatrze TV czy Kazimierza Dejmka w Teatrze Nowym w Łodzi, 1976).
W nowej adaptacji telewizyjnej pióra Michała Komara, pisarza i zarazem conradysty, autora m.in. tomu szkiców "Piekło Conrada", na pierwszy plan wysuwają się problemy moralne: kwestia honoru i poczucia odpowiedzialności, winy i jej odkupienia. Oryginalny scenariusz telewizyjny możliwie wiernie oddaje zarówno kompozycję powieści, jak i wielowarstwowość narracji. Spektakl, tak jak powieść, składa się z dwóch części - pierwsza przedstawia niejednoznaczne okoliczności katastrofy starego parowca wiozącego mahometańskich pielgrzymów, druga opowiada o podejmowanych przez Jima próbach rehabilitacji i zadośćuczynienia za winę sprzed lat. Podobnie jak w prozie Conrada, w widowisku różne wątki opowieści splatają się, rwą i powracają, ustawicznie zmienia się czas i miejsce akcji oraz perspektywa narracji. Aby skoncentrować się na tym, co najważniejsze - analizie dylematu moralnego, reżyser Laco Adamik zrezygnował ze zdjęć plenerowych, realizując całość w studiu telewizyjnym. Egzotyczne azjatyckie pejzaże, wypływający w morze parostatek i tłum pielgrzymów na pokładzie pojawią się na ekranie za sprawą techniki telewizyjnej i grafiki komputerowej.

Czarno-białe kadry przywołują najdawniejsze wspomnienia. Pasażerowie wchodzą na pokład statku, wypełniona pobożnymi pielgrzymami "Patna" wyrusza w rejs. Po chwili sceneria zupełnie się zmienia. Doświadczony żeglarz i gawędziarz Marlow oraz jego stali interlokutorzy: zaprzyjaźniony J.C. (inicjały autora), właściciel potężnej sieci handlowej Stein i kapitan francuskiej kanonierki, która przyholowała rozbity parostatek do portu, przy szklaneczce rozmawiają o losach zdegradowanego pierwszego oficera "Patny". Od czasu fatalnej ucieczki z tonącego statku, dręczony wyrzutami sumienia i głębokim poczuciem winy wobec pasażerów pozostawionych na łasce żywiołu, Jim wciąż nie może znaleźć sobie miejsca na ziemi. Tylko on, jedyny z całej załogi, stanął przed sądem. Gdy haniebny postępek oficerów wyszedł na jaw, kapitan uciekł, a pijący na umór mechanik trafił do szpitala psychiatrycznego. Biegły sądowy za pośrednictwem Marlowa próbuje nakłonić Jima, żeby również zniknął, gdzieś się ukrył, aby w imię zawodowej solidarności przyczynił się do wyciszenia sprawy, która podkopuje zaufanie ludzi do żeglarzy. Młody oficer, który boleśnie przeżywa poniżający proces, nie ma zamiaru uciekać po raz drugi. Pragnie, by ktoś - chociaż jedna osoba - wysłuchał go i zrozumiał motywy tamtej, podjętej na pół świadomie decyzji. Marlow, wyznający takie jak Jim zasady moralne i podobnie rozumiejący pojęcia honoru i odpowiedzialności zawodowej, wysłuchuje przejmującej spowiedzi człowieka, który wstydzi się i nie może sobie wybaczyć chwili słabości. Chce pomóc Jimowi zacząć wszystko od nowa, od czystej karty.
Z pomocą spieszy również sędziwy Stein, kolekcjoner motyli i znawca ludzkich dusz. Wedle jego recepty na życie,człowiek nie ma innego wyjścia, jak tylko "podążać za marzeniem i znów za nim podążać, i tak bez końca - usque ad finem". Stein wysyła Jima do jednej ze swych placówek handlowych na Patusanie, na Oceanie Indyjskim. Młody, odważny i szczery mężczyzna zdobywa przychylność miejscowego wodza Doramina, przyjaźń jego syna Daina Warisa oraz szacunek i podziw tubylców, którzy nadają mu przydomek Tuan Jim - Lord Jim. Otoczony ludźmi, którzy mu ufają wierzą w niego, zakochany i obdarzony bezinteresowną miłością kobiety, Jim wreszcie odzyskuje wiarę w siebie i poczucie własnej wartości. Nieoczekiwanie do Patusanu przybywa morski rozbójnik Brown ze swoją bandą. Jim czuje się odpowiedzialny za swój lud, robi więc wszystko, by uniknąć rozlewu krwi. Biegły w sztuce manipulowania ludźmi opryszek wie, jak uderzyć w czuły punkt. Gdy mówi, że on nie zostawia ludzi, którzy na niego liczą, dawny kompleks byłego oficera "Patny" odzywa się ze zdwojoną siłą, przeradza się w coś na kształt zrozumienia i współczucia dla bandyty. Lord Jim przekonuje wodza, by pozwolił najeźdźcom wycofać się z Patusanu z bronią w ręku. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj

Nagrody

schowaj

• 2003
  Sopot (Festiwal Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry")-Nagroda za adaptację dla Teatru TV
  Michał Komar
• 2003
  Sopot (Festiwal Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry")-Nagroda za zdjęcia
  Adam Sikora

Patrz także:

schowaj

• 1972
  LORD JIM
  Spektakl telewizyjny / Józef Conrad Korzeniowski / Lidia Zamkow