HISTORIA PRL WEDŁUG MROŻKA

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1999
• Premiera:
  1999. 12. 13
• Barwny, 95 min

Wszyscy długo czekali na to kolejne spotkanie dwóch wybitnych twórców, Sławomira Mrożka i Jerzego Jarockiego - reżyser ma w swej artystycznej biografii wiele słynnych inscenizacji dramatów tego autora ("Policja", "Tango", "Rzeźnia", "Garbus", "Pieszo", "Portret"). Tym razem Jerzy Jarocki wybrał z twórczości Mrożka wątki z dramatów, które odnoszą się do nie tak dawnej historii Polski - okresu zwanego PRL. Historia ta bez wątpienia dotyczy większości widzów. Z końcem wieku warto popatrzeć na nią z dystansu, często ironicznie. W sztuce, którą "Jarocki napisał Mrożkowi", jak to dowcipnie określił jeden z recenzentów, wykorzystano fragmenty kilku dramatów: "Zabawa", "Emigranci", "Alfa", "Pieszo", "Portret", a także felietony i artykuły Mrożka, m.in. słynny szkic "Popiół? diament?" z 1983 roku, oraz pieśni z lat stalinowskich i nie tylko. Złożona z tak różnych elementów mozaika umożliwia widzom podjęcie intrygującej gry literackiej, prześledzenie szczególnego "dialogu" pomiędzy poszczególnymi tekstami. Jednocześnie odsłania się obraz rzeczywistości odbity w dramatach pisanych na przestrzeni kilkudziesięciu lat i ujawnia się stosunek autora do różnych postaw bohaterów "skażonych PRL-em". Istotnym impulsem do stworzenia spektaklu była jedyna sztuka dotycząca stanu wojennego napisana w czasie, gdy on jeszcze trwał, w 1982 r,. a opublikowana rok później - z "Alfy" reżyser wziął wiele scen, łącznie ze snem o Lechu, który pojawia się nocą osadzonym "w internacie" postaciom z innych sztuk Mrożka. Notabene, każdy z wykonawców wciela się w kilku Mrożkowych bohaterów, np. Mariusz Bonaszewski jest Superiuszem z "Pieszo", Internowanym z "Alfy" i Anatolem z "Portretu", początkowo niezłomnym opozycjonistą, który z biegiem lat gotów jest uznać "pewne osiągnięcia naszych czasów". Jednak, jak podkreślano w wielu recenzjach, "Historia PRL według Mrożka" nie stała się okazją do ferowania wyroków ni ocen. Pisano wręcz: "Rzadko ogląda się przedstawienia równie przenikliwe i bez taryfy ulgowej traktujące wszystkich". Wojna ma się ku końcowi, choć niebo jeszcze rozdzierają błyski i huk wystrzałów. Ojciec z synem wędrują nie wiadomo dokąd, z całym dobytkiem w jednej walizce. Marzą, że po wojnie "zajmie się nami Ameryka", po ulicach można będzie chodzić jakby nigdy nic, bez żadnej kontroli, i mówić wszystko, co się chce. Nagle pojawiają się uzbrojeni ludzie, porucznik pyta - a wy kto? Swoi, pada odpowiedź, ale wątpliwości pozostają. Co za swoi i kto tu jest kto - pytanie kluczowe dla całej sztuki. Na stacji kolejowej spotykają się najróżniejsi ludzie. Wędrują ze Wschodu na Zachód, z Zachodu na Wschód. Nie wiadomo, kiedy wyszli z domu, w którym stuleciu, i kiedy zaczęło się to całe nieporozumienie. Wszyscy nasłuchują oddalającego się odgłosu pociągu - to nie nasz... my jechali, a ich wieźli... Trzej młodzieńcy "pod krawatem" wyważają zamknięte drzwi - co, nas nie chcą? Przecie myśmy na zabawę... Potem ci sami chłopcy z "Zabawy" w mundurach ZOMO-owców powtórzą swoje pytanie - nas nie chcą? "Czarna wrona tańczy w śniegu tango..." - śpiewają i tańczą internowani. Funkcjonariusze wyganiają wszystkich na spacerniak. Po chwili wnoszą chłopaka z krwawymi śladami pał na plecach. Dlaczego, za co? Kto kogo gonił, kto przed kim uciekał i dlaczego? Człowieku, po coś uciekał - kolejne kluczowe pytanie dla polskiej kultury, polskiej rzeczywistości. Wszyscyśmy wiedzieli, co oni robili, od czterdziestego czwartego - mówi jeden z obecnych. - Ale można było nie wiedzieć, że się wie - odpowiada inny internowany. Zmieniają się sceny jak obrazki w kalejdoskopie. Mnożą się pytania. Komu trudniej żyć - nam czy wam? Tym, którzy fałszują, bo po raz pierwszy w życiu śpiewali "Naprzód, młodzieży świata"? Tym, którzy po latach doczekali się miana szmaty? Każda z postaci ma inny bagaż doświadczeń, ale zrzucić go równie trudno. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj

Varia

pokaż