ZWIĄZEK OTWARTY

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  2000
• Premiera:
  2000. 04. 10
• Barwny, 52 min

Bardzo wysoki, szczupły, wiecznie w ruchu. Jasne włosy, duże, wyraziste oczy, wydatny nos i błyszczące zęby odsłonięte w szerokim uśmiechu. Głos, z którym potrafi zrobić niemal wszystko. Opracowany do perfekcji gest. Sugestywna, niezwykle czytelna mimika. Z czasem przytył, osiwiał i trochę wyłysiał. Choć po wylewie krwi stracił nieco sprawności - ciągle w formie. Dario Fo - jedna z najoryginalniejszych postaci włoskiej kultury, fenomen współczesnego teatru: dramaturg, reżyser, aktor i scenograf, twórca własnego, jedynego w swoim rodzaju stylu. Przyznanie mu literackiej Nagrody Nobla w 1997 roku wywołało wiele kontrowersji, zwłaszcza we Włoszech, gdzie Fo ma opinię skandalisty niemal od początku swej kariery. Urodził się w marcu 1926 roku na północy Italii, jako syn kolejarza i chłopki. Studiował malarstwo i architekturę w Mediolanie, a jednocześnie próbował swych sił najpierw w teatrze studenckim, potem w kabaretach i różnych małych teatrzykach. W 1953 roku wraz z Frankiem Parentim i Giustinem Durano utworzył komediowe trio, dla którego napisał pierwszą sztukę, "Palec w oku". W tym czasie, w windzie, poznał Frankę Rame. Młoda aktoreczka, kreująca wówczas głównie role sprytnych pokojówek, od razu zwróciła na niego uwagę i w efekcie, w 1954 roku, związali się na zawsze - w życiu osobistym i artystycznym. To pierwsze zaowocowało synem, Jacobem, który jest dziś pisarzem. To drugie - całym pasmem wspólnych przedsięwzięć: od utworzonej w 1959 roku prywatnej kompanii aktorskiej Compania Dario Fo-Franca Rame; przez stowarzyszenie Nuova Scena, związane z organizacją kulturalną ARCI (przybudówka Włoskiej Partii Komunistycznej), po wędrowny Teatro Comune, który w 1977 roku znalazł swą bazę w mediolańskim Palazzo Liberazione. Ostry humor i zjadliwa wymowa polityczna wszystkiego, co wystawiali oraz wyraźnie lewicowe poglądy zaskarbiały im wrogów, nie tylko zresztą na prawicy. Bywało, że i komunistom utwory Fo nie do końca przypadały do gustu. Napadano na nich, Frankę Rame porwano i zgwałcono, podpalono siedzibę teatru. Dario Fo, kilkadziesiąt razy oskarżany o "przestępstwa światopoglądowe", nigdy nie zrezygnował ze swoich poglądów. Nawet wówczas, gdy w 1963 roku zakazano mu i żonie nie tylko prowadzenia programu telewizyjnego "Canzonissima", lecz w ogóle występowania w RAI. Cofnięcie zakazu w 1977 roku znów zakończyło się skandalem polityczno-obyczajowym i zniknięciem Fo z ekranu na dalsze 10 lat. We Włoszech teksty dramatyczne, teoretyczne i prozatorskie noblisty ukazały się nakładem kilku wydawnictw. Jedno z nich, Einaudi, opublikowało wszystkie jego komedie, a jest tego - wbrew twierdzeniu, że Fo to przede wszystkim aktor - 11 tomów. Największy rozgłos przyniosła mu "Przypadkowa śmierć anarchisty". Ważne miejsce w jego dorobku zajmuje też legendarne "Mistero buffo", uznane przez Watykan za bluźniercze, nawiązujące do tradycji wędrownego teatru średniowiecznego, a zwłaszcza giullari: wędrownych minstreli. Sporą popularność zdobyły również komedie "Archanioły nie grają w bilard", "Siódme: mniej kradnij", "Winny jest zawsze diabeł". Sztuki Fo wystawiane są w 400 teatrach na całym świecie, także w Stanach Zjednoczonych, do których jeszcze w latach siedemdziesiątych miał zakaz wjazdu. W ten sposób, choć wydaje się to nieprawdopodobne, Fo stał się dramatopisarzem częściej granym niż inny włoski noblista - Luigi Pirandello. Również w Polsce autor "Restauracji pryncypała" znany jest teatromanom od dawna. Większość jego ważniejszych dramatów była nieraz grana na naszych scenach, mimo że w druku są najczęściej niedostępne. Napisany w 1997 roku "Związek otwarty" wystawiał m.in. stołeczny teatr Ateneum. Główne role zagrali Ewa Wiśniewska i Leonard Pietraszak. W inscenizacji Teatru TV wystąpił inny znakomity duet: Krystyna Janda i Marek Kondrat. "Związek otwarty" to bowiem utwór bliski stylistyce commedii dell'arte, dający aktorom spore możliwości ekspresji i improwizacji, umożliwiający autentyczny, twórczy kontakt z publicznością. Przeciętni aktorzy nie są w stanie wyzyskać wszystkich możliwości tekstu Fo, wybitni zaś mogą zamienić go w perłę. Krystyna Janda i Marek Kondrat rekomendacji nie potrzebują. Wsparci przez ciekawą muzykę Ryszarda Rynkowskiego dają w "Związku otwartym" koncert gry. Akcja sztuki jest niezwykle prosta. Małżeństwo w średnim wieku przeżywa długotrwały kryzys. Mąż nałogowo wdaje się w coraz to nowe romanse, o czym bezceremonialnie i ze szczegółami informuje żonę. Jako zwolennik "związku otwartego" nie widzi w tym nic złego. Wręcz przeciwnie, swoją postawę uważa za nowoczesną, kontestującą mieszczańskie schematy. Barbara jednak, jak na złość, nie może zrozumieć małżonka. Mało tego, coraz częściej miewa silne nerwice, których efektem są dzikie awantury i nieudane próby samobójcze. Wreszcie, wskutek usilnych namów męża i za aprobatą dziecka, postanawia wcielić w życie ideę "związku otwartego". Z początku nieporadna i niepewna, próbuje zainteresować sobą mężczyzn. Wkrótce udaje się jej zdobyć stałego adoratora. Zaczyna też inaczej patrzeć na swoje dotychczasowe życie. Dostrzega coraz więcej wad u małżonka. Ten zaś, widząc przemianę żony, nie jest w stanie ukryć zazdrości. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj

Varia

pokaż

Nagrody

schowaj

• 2001
  Sopot (Festiwal Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry")-Nagroda za scenografię
  Maciej Putowski
• 2000
  Kazimierz Dolny (Lato Filmów)-nagroda dla najlepszego spektaklu Teatru Tv