PAN COGITO

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1981
• Premiera:
  1981. 09. 07
• Barwny, 56 min

Są poeci, których wiersze mrugają do nas ze stron niemal wszystkich czasopism, i są tacy, na których wiersze czekamy. Poeci którzy im bardziej usuwają się w cień, tym bardziej ich głos staje się doniosły - zauważył Krzysztof Karasek podczas "Radiowego festiwalu twórczości Zbigniewa Herberta" w maju 1993 r. Autora "Martwej natury z wędzidłem" na pewno można zaliczyć do grona twórców cenionych i słuchanych, nawet gdy oni sami usuwają się w cień lub są spychani na margines. Zbigniew Herbert (1924-99) debiutował jako poeta w 1948 r., ale nie brał udziału w oficjalnym życiu kulturalnym kraju - pierwszy tom opublikował dopiero po przełomie październikowym 1956 roku ("Struna światła"). Pierwszy utwór dramatyczny "Jaskinia filozofów" (1956), następne tomy poezji "Hermes, pies i gwiazda" (1957), "Studium przedmiotu" (1961), zbiór esejów "Barbarzyńca w ogrodzie" (1962) i inne utwory Herberta zyskiwały rozgłos i uznanie czytelników, doceniających ich rangę artystyczną i postawę autora, ale nigdy nie zostały uhonorowane żadną nagrodą w kraju. Zdobywały natomiast nagrody międzynarodowe, m.in. austriacką nagrodę państwową im. Nikolausa Lenaua (1963) "za wybitne osiągnięcia w dziedzinie europejskiej twórczości literackiej", czy nagrodę Gotfrieda Herdera (1973). Poeta odbywał liczne podróże po Europie i USA, wygłaszał odczyty. Przez lata nieobecny w kraju, ciągle był postacią niesłychanie ważną w środowiskach elit intelektualnych, opozycji, wśród wiernych czytelników. W Paryżu wydał "Raport z oblężonego miasta" (1984), "Elegię na odejście" (1990) i już w kraju nowy tom poezji "Rovigo" (1990). Cykl "Pan Cogito", opublikowany w 1974 r., zaliczany jest do najwybitniejszych osiągnięć poety, piewcy antyku i tradycji śródziemnomorskiej, znawcy kultury, którego równie mocno obchodzą dylematy egzystencjalno-moralne człowieka. Tom wierszy, które składają się na ten poemat i traktat filozoficzny zarazem, zawiera refleksje o osobie ludzkiej, cierpieniu i bólu. Pan Cogito to uosobienie człowieka współczesnego, jakby postać syntetyczna, której charakter, reakcje i poglądy poeta kreśli z dystansem, często z ironią, ale jednocześnie ze współczuciem i sympatią. Cogito rozmyśla o poczuciu tożsamości, o duszy, odkupieniu i piekle, o Prometeuszu, Minotaurze, Kaliguli, Spinozie. Stawia pytania od wieków zaprzątające ludzką świadomość, kontempluje dzieła sztuki i naturę. Szuka sensu istnienia. Błądzi, ale też zdobywa się na postawę heroiczną: "bądź odważny gdy rozum zawodzi bądź odważny /w ostatecznym rachunku jedynie to się liczy". Telewizyjny Pan Cogito, w okularach, skromnym paletku, poruszający się na tle obwiedzionego murem podwórka z jednym nędznym drzewkiem z boku, zewnętrznie przypomina postaci sprzed stulecia. Ale właśnie ten "nieporadny relikt przeszłości" dokonuje obrachunku sumienia "człowieka myślącego" XX wieku. Towarzyszy mu "sześć postaci z wyobraźni", wykreowanych przez aktorów Teatru Pantomimy - nie dublując, lecz dystretnie podkreślając poetyckie walory tekstu. Monodram w wykonaniu Zbigniewa Zapasiewicza (aktor stworzył także wybitną kreację jako radiowy Pan Cogito, w słuchowisku przez siebie reżyserowanym) na początku lat 80. krytycy uznali za eksperyment artystyczny, nowatorski w formie i w pełni udany. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj

Varia

pokaż

Patrz także:

schowaj

• 1991
  POWRÓT PANA COGITO
  Spektakl telewizyjny / Zbigniew Herbert / Zbigniew Zapasiewicz