WYZWOLENIE

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1979
• Premiera:
  1980. 01. 21
• Barwny, 142 min
  
  Przedstawienie zostało zarejestrowane w dniu 21 października 1979 R. w Starym Teatrze w Krakowie pięć lat po premierze, cztery lata po śmierci reżysera.

"Rzecz napisana w 1902 roku. Dzieje się na scenie teatru krakowskiego" - głosi napis w prologu telewizyjnej inscenizacji "Wyzwolenia" Stanisława Wyspiańskiego. Przedstawienie to, w reżyserii Konrada Swinarskiego, zostało zarejestrowane 21 października 1979 roku w Starym Teatrze w Krakowie, w pięć lat po premierze, a w cztery po śmierci reżysera. I mimo że dramat autora "Wesela" wystawiano wcześniej i później wielokrotnie, właśnie ten spektakl zyskał sobie opinię "wzorcowego", a dziś jest już legendą. Z biegiem lat na jego temat powstała bogata literatura fachowa, pełna zachwytów nad inscenizacyjnym geniuszem Swinarskiego, scenograficznym kunsztem Kazimierza Wiśniaka, kompozytorską maestrią Zygmunta Koniecznego i aktorską wirtuozerią Jerzego Treli, Anny Polony, Jerzego Radziwiłowicza i innych. Komplementom trudno się dziwić. "Wyzwolenie" uchodzi za jedną z trudniejszych do wystawienia sztuk Wyspiańskiego. Bogata problematyka, wieloznaczność i wielowątkowość nie ułatwiają zadania potencjalnym reżyserom. Tymczasem - jak pisał przed laty branżowy "Teatr" - "Swinarski nie pomija niczego lub prawie niczego z propozycji poety. Nie tylko myślowych. Nie pomija również jego wskazówek teatralnych. Z pierwszych buduje logikę myślową swego przedstawienia. Z drugich (zdumiewające, jak skrupulatnie je wykorzystuje!) - logikę artystyczną. Własne pomysły reżysera nigdy nie przeinaczają tu myśli i wskazówek autora. Z nich się wywodzą. Gdy trzeba, dopowiadają coś, co nie jest do końca dopowiedziane i określone; wyjaśniają, co mało klarowne i zbyt zawiłe; precyzują znaczenia i określają szczegóły z tą ulubioną przez Swinarskiego dosłownością i rzeczową konkretnością, przeciwną wszelkiej mglistej symbolice. Ale są w owych "dopowiedzeniach" rzeczy kapitalne, pomysły wielkie, które w końcu decydują o kształcie tej inscenizacji i jej niepospolitym sukcesie".
W warstwie fabularnej "Wyzwolenie" stanowi swoistą kontynuację Mickiewiczowskich "Dziadów", nie tylko pod względem typu i rozległości problematyki, lecz także przez tożsamość głównego bohatera. Jest nim Konrad, który w 1902 roku schodzi w kajdanach na deski krakowskiego teatru. Rozkuty przez robotników sprzątających scenę bierze następnie udział w "dramie narodowej", próbowanej przez galicyjskich aktorów. "Drama" uderza w romantyczne tony: duchy, cierpienie, ofiara. Konrad jednak buntuje się. Pragnie wyzwolenia od "trujących", obezwładniających wolę wpływów przebrzmiałych ideologii. Marzy mu się "czyn". Śni o nowej Polsce, z własnym rządem i państwem. Chcąc to osiągnąć, musi pokonać "Maski", będące wizualizacją jego wewnętrznych rozterek, jak również współczesnych Wyspiańskiemu postaw politycznych. Musi także stawić czoło "Geniuszowi", uosobieniu martwej tradycji, który spycha Polskę do symbolicznego grobu. Czy osamotniony Konrad podoła temu zadaniu? Czy dostąpi tytułowego "wyzwolenia"? Czy znajdzie zrozumienie wśród innych uczestników "narodowej dramy"? [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj

Nagrody

schowaj

• 1980
  Olsztyn (Festiwal Polskiej Twórczości Telewizyjnej)-Nagroda Specjalna

Patrz także:

schowaj

• 2007
  WYZWOLENIE
  Spektakl telewizyjny / Stanisław Wyspiański / Maciej Prus