PARADY

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1978
• Premiera:
  1978. 09. 15
• Barwny, 55 min

"Nieprawdopodobny Potocki", jak nazwał autora "Parad" Czesław Miłosz, ma w historii literatury polskiej własną legendę - kosmopolitycznego arystokraty i ekscentryka, wiodącego życie barwne i awanturnicze, zakończone samobójczym strzałem z pistoletu naładowanego srebrną kulą. Trwałą sławę przyniósł mu "Rękopis znaleziony w Saragossie", fantastyczno-filozoficzna powieść pisana po francusku, jak wszystkie jego dzieła. Jan Potocki (1761-1815), urodzony na Ukrainie, wychowany we Francji i Szwajcarii, mówił płynnie ośmioma językami. Studiował w wiedeńskiej Akademii Inżynierii Wojskowej i otrzymał stopień oficerski. Na Morzu Śródziemnym walczył z piratami zagrażającymi bezpieczeństwu Malty. We Włoszech badał ślady wpływów arabskich, w Turcji zachwycał się orientalnym trybem życia, w Grecji obserwował narastanie buntu przeciwko dominacji tureckiej. Przez całe życie podróżował - do Egiptu, Holandii, Hiszpanii i Maroka, dolnej Saksonii i na Kaukaz, wreszcie do Mongolii, bo nie udało mu się dojechać do Chin. Ożeniony z księżniczką Lubomirską, mając widoki na świetną karierę, wycofał się w świat książek, a za swe główne zadanie uznał badania nad pierwotnymi dziejami Słowiańszczyzny. Penetrował biblioteki, głównie w Paryżu, ogłaszał grube tomy komentowanych wyciągów ze źródeł. Nie był jednak odludkiem, interesowały go bieżące wydarzenia, również polityczne. Jako poseł na Sejm Czteroletni wspierał poczynania stronnictwa reform, założył w Warszawie własną drukarnię, pisał i wydawał śmiałe polemiki, memoriały, pamflety. Walczył jako ochotnik w wojnie polsko-rosyjskiej. Po krótkiej kampanii, gdy król przystąpił do Targowicy, a wojsko złożyło broń, Jan Potocki przybył do Łańcuta, gdzie przebywała jego żona.
Ku uciesze gości bawiących latem 1792 roku w rezydencji teściowej, księżnej marszałkowej Elżbiety z Czartoryskich Lubomirskiej, napisał i wystawił "Parady". Jedyną rolę kobiecą grała jego piękna bratowa Anna Teofila, hrabina Sewerynowa z książąt Sapiehów Potocka, której zadedykował te "dramatyczne ekstrawagancje", rok później wydane drukiem w mikroskopijnym nakładzie, w edycji prywatnej. Nieliczne egzemplarze, które trafiły do zbiorów publicznych, spoczywały długie lata w bibliotekach. Dopiero w 1958 r. "Dialog" opublikował polski przekład "Parad" i w tym samym roku wystawił je Teatr Dramatyczny w reżyserii Ewy Bonackiej, z Barbarą Krafftówną i Wiesławem Gołasem w rolach Zerzabelli i Gila. Entuzjastycznie przyjęty warszawski spektakl zaprezentowano w 1959 r. na Festiwalu Teatru Narodów w Paryżu. Później "Parady" święciły triumfy na wielu polskich scenach.

O telewizyjnej inscenizacji z roku 1978, zaliczonej do Złotej Setki Teatru TV, w branżowej prasie pisano: "Krzysztof Zaleski wybrał drogę pośrednią pomiędzy wierną rekonstrukcją osiemnastowiecznego teatru dworskiego a pastiszem commedii dell'arte. Oszczędna dekoracja, podobnie jak w pierwszej powojennej inscenizacji "Parad" w Teatrze Dramatycznym, składa się z podestu z ledwie zasugerowanymi w tle atrybutami kolejnych miejsc w akcji. Wspaniałe, pełne fantazji i pikanterii kostiumy jak w klasycznej commedii dell'arte, potęgują wyrazistość gry. Dla wykonawców "Parady" stanowią wspaniałą okazję do zaprezentowania pełnej gamy środków aktorskich. Są jedynym w swoim rodzaju sprawdzianem kondycji, umiejętności improwizacji".
"Parady" składają się z sześciu miniatur scenicznych, w których występują charakterystyczne dla gatunku postaci. Bohaterem pierwszej pt. "Gil zakochany" jest może niezbyt rozgarnięty sługa, za to pełen zdrowego rozsądku, prostoduszny, lecz na swój sposób przebiegły. Gil zakochuje się w panience Zerzabelli, choć jak sam stwierdza, w pannie dobrze urodzonej "właściwie powinien się był zakochać pan Leander". Romans toczy się jednak wbrew tradycji i logice, ujawniając przewrotność i skłonność do ironii autora "Parad".
Scenka następna, "Kalendarz starych mężów", nosi podtytuł "Parodia przepierzenia (z teatru pani de Genlis)" i jest bezlitosną parodią sztuk stanowiących żelazny repertuar łańcuckiego teatru - poczciwych jednoaktówek trzeciorzędnej, ale niebywale popularnej autorki.
W miniscence "Podróż Kasandra do Indii" pojawia się kolejna charakterystyczna postać "Parad" - zacny wytwórca serów, który podróżując do wyimaginowanych Indii Wschodnio-Zachodnich objeżdża paryskie przedmieścia. Ten sam bohater, pocieszny i ograniczony mieszczuch, jest przedmiotem kpin w kolejnych jednoaktówkach. "Kasander aktorem" to parodia klasycznych konwencji teatralnych. W historyjce "Kasander literatem" bohater stylizuje się na patrona piśmiennictwa, ogłasza konkurs literacki z nagrodą w postaci własnej córki. Wreszcie, w jednoaktówce "Kasander demokratą", wkracza na drogę kariery politycznej, równie podejrzanej i niedorzecznej jak on w swych kolejnych wcieleniach. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj

Nagrody

schowaj

• 1979
  Olsztyn (Festiwal Polskiej Twórczości Telewizyjnej)-Nagroda za kreacje aktorskie
  Piotr Fronczewski