ZWIERZENIA KLOWNA

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1991
• Premiera:
  1991. 11. 21
• 68 min

"Zwierzenia klowna" (1963) to jedna z najbardziej "czarnych" książek Heinricha Bölla (1917-85), laureata literackiej Nagrody Nobla z 1972 r. Niemiecki pisarz związany z Grupą 47 - działającym do końca lat 60. kołem pisarzy zachodnioniemieckich, austriackich i szwajcarskich, których łączył protest przeciwko faszyzmowi i postulat literatury zaangażowanej społecznie - w tej powieści dał wyraz gorzkiemu przekonaniu, że społeczeństwo niemieckie jest zupełnie nieczułe na nauki wynikające z historii, na protesty i ostrzeżenia sygnalizowane przez twórców. Böll, autor kilkunastu powieści, kilkudziesięciu opowiadań, słuchowisk, scenariuszy i sztuk teatralnych, licznych esejów i tekstów publicystycznych dotyczących aktualnej sytuacji politycznej ówczesnej RFN - rozwijał w swej twórczości dwa fundamentalne tematy. Jednym była wojna i jej destrukcyjny wpływ na jego rodaków, drugim - powojenna rzeczywistość niemiecka, rozrachunek z przeszłością, trudny powrót do człowieczeństwa, który staje się możliwy dzięki odwołaniu się do elementarnych wartości ogólnoludzkich i chrześcijańskich. W "Zwierzeniach klowna", które uznano za jedną z najwybitniejszych i najbardziej osobistych książek Bölla, pisarz dokonuje dramatycznego porównania. Dostatni świat współczesnych Niemiec, z ich wzniosłymi hasłami skrywającymi zwykły konformizm i bezpardonowe dążenie do dobrobytu, jest kontynuacją tamtego okrutnego świata, a ludzie, którzy tworzyli absurdalny, nieludzki system Trzeciej Rzeszy, w nowej rzeczywistości czują się znakomicie i też wydają się niezbędni. Dokonana przez reżysera adaptacja tekstu, zachowująca większość fabularnych wątków powieści, jest złożona z pojedynczych rozmów, drobnych sytuacji. Ta mozaika stanowi egzemplifikację relacji głównego bohatera z jego otoczeniem i zarazem - racji moralnych wszystkich stron konfliktu.
Hans Schnier, syn bogatego przemysłowca, ma za sobą bolesne przeżycia, które każą mu odsunąć się od ludzi przerażających go swym fanatyzmem i hipokryzją. Lekceważąc protesty rodziców zostaje klownem, występuje w wielu miastach i za granicą, a szczególnie słynie z dziwnej umiejętności - rozmawiając przez telefon wyczuwa zapachy swoich rozmówców. Przez lata Hans jest związany z Marią Derkum, głęboko religijną kobietą, która pragnie, by Schnier wziął z nią ślub i podpisał zobowiązanie katolickiego wychowania dzieci. W jego mniemaniu jest to wyraz obłudy i nietolerancji. Poddana przemożnej presji środowiska Maria zrywa z Hansem, wychodzi za mąż za ich wspólnego znajomego, Heriberta Züpfnera. Po odejściu przyjaciółki Schnier załamuje się, popada w marazm, zaczyna pić. Zerwane kontrakty, druzgocące recenzje, wypadek podczas występu wyznaczają kolejne stadia jego upadku. Pogrążającego się w samotności i beznadziejności klowna stać jeszcze tylko na jeden gest, błazeński i tragiczny. Twórcy spektaklu, nie dopowiadając ostatecznego rozstrzygnięcia, konsekwentnie penetrują te obszary ludzkiej świadomości, gdzie oportunizm i moralne zakłamanie ścierają się z poczuciem konieczności dopełnienia pewnych reguł i praw powszechnie obowiązujących. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj