GOŚCINA

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1992
• Barwny, 78 min

Dramat historyczny nawiązujący do dziejów sporów religijnych w XVI-wiecznym Siedmiogrodzie. Autor, Géza Páskándi (ur. 1933), węgierski prozaik i dramaturg, twórca komedii utrzymanych w konwencji teatru absurdu ("A kocsi rabjai") oraz sztuk historycznych - w tym utworze nie do końca pozostaje w zgodzie z przekazami historycznymi, co zresztą nie umniejsza rangi jego dzieła. Sięgając do odległej przeszłości, pisarz rozważa kwestie uniwersalne i aktualne w każdej epoce - problem zdrady i lojalności, mechanizm uwikłania jednostki w tryby polityki.
Trzej główni bohaterowie dramatu są postaciami historycznymi, a ich losy wiążą się z historią Polski. Animator i polityczny "reżyser" przedstawionych wydarzeń, Jerzy Blandrata, był nadwornym lekarzem Jagiellonów i Batorych, a jednocześnie pełnił liczne funkcje dyplomatyczne z ramienia dworów polskiego i siedmiogrodzkiego, m.in. przygotowywał w Polsce elekcję Stefana Batorego. Przybył do kraju nad Wisłą jako lekarz królowej Bony, później szukał tu schronienia, gdy Kalwin oskarżył go o herezję i w Polsce, po latach burzliwej kariery, zmarł. W Siedmiogrodzie, za rządów Jana Zygmunta, syna Izabeli Jagiellonki, stał się szarą eminencją do spraw wyznań. Tutaj skrzyżowały się jego losy z drugim bohaterem sztuki Páskándiego, Franciszkiem Davidem. Blandrata wysunął tego humanistę i reformatora wiary na stanowisko superintendenta zboru i nadwornego kaznodziei. Jednak "każda reforma wiary jest niebezpieczna dla panującego i dla spokoju władz kościelnych". W 1578 r., za podszeptem Blandraty, książę Krzysztof Batory sprowadza do Siedmiogrodu Fausta Socyna, "unitariańskiego włóczęgę", którego przepędzono już z wielu dworów Europy, aby szpiegował Davida i pomógł go zniszczyć. Taki jest punkt wyjścia "Gościny" (1974). Socyn na polecenie swoich mocodawców zatrzymuje się w domu Davida. Jest gotów zdradzić, nawet zabić, jeśli będzie miał wewnętrzne przekonanie, że stary biskup istotnie winny jest herezji i dąży do rozłamu w zborze. Jednak poznając bliżej Davida, zaczyna mieć wątpliwości. Wręcz prosi człowieka, który udzielił mu gościny pod swym dachem, aby nie poruszał w dyskusji pewnych kwestii. Nie chce interpretować poglądów biskupa w pożądanym duchu, ku niezadowoleniu Blandraty i księcia składa bardzo powściągliwe raporty. Ale w państwie opartym na donosicielstwie nie ufa się nikomu, nawet "swoim", nad jednym donosicielem stawia się drugiego. Davida i Socyna szpieguje Maria, dziewka służebna powolna zachciankom obydwu mężczyzn i nienawidząca ich obu, jak markietanka, która nie wie, który z żołnierzy pułkowych napytał jej biedy. Blandrata próbuje wykorzystać i ten argument, żeby skłonić Socyna do zeznań obciążających Davida - albo udzieli odpowiedzi, jakiej się od niego oczekuje, albo zgodzi się złożyć los światłego człowieka wielkich zasług w ręce tępej, niepiśmiennej dziewki. Przyszłość Davida właściwie jest już przesądzona. On sam doskonale zdaje sobie z tego sprawę. "Niewygodni są ci, którzy dają odpowiedź na pytania nie taką, jaką większość chciałaby usłyszeć; niewygodni są ci, którzy nie uspokajają i nie usypiają sumień; którzy wciąż stawiają pytania, chociaż odpowiedziano już na wszystkie możliwe. Tacy ludzie są niewygodni. Tacy nie zabijają, to ich się zabija". David nie ma wyboru, a właściwie - ma tylko jeden: samemu wybrać człowieka, który go zdradzi. To jedyny rodzaj wolności dostępny osobie żyjącej w okowach strachu, nienawiści i zniewolenia. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj