ROZBITY DZBAN

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1996
• Premiera:
  1997. 02. 10
• Barwny, 97 min
  Telewizyjna wersja spektaklu wystawianego przez Teatr Współczesny w Warszawie.

"Rozbity dzban" - ta jedyna komedia Kleista albo już przeżyła wszystkie jego dramaty i tragedie, albo też dopiero je przeżyje" - napisał kiedyś jeden z niemieckich krytyków. Nie sposób nie przyznać mu racji. Mimo że Henryk von Kleist napisał jeszcze kilka znakomitych utworów (m.in. wystawiane niedawno w Teatrze TV "Książę Homburg" i "Kasia z Heilbronnu", nowela "Michał Kohlhaas"), mimo że badacze literatury niemieckiej uznają go za geniusza na miarę Goethego i Schillera, pisarz ten za życia nie zdołał ani jednego swego dramatu wprowadzić na scenę. Wyjątkiem był tylko "Rozbity dzban". Wystawiony w Weimarze nie zyskał wszakże przychylności widzów. Nie lepiej wiodło się prozatorskim i poetyckim próbom autora "Bitwy w Lesie Teutoburskim". Doceniali go jedynie nieliczni koledzy po piórze: Ferdynand Hebbel, Henryk Heine. Nie zmieniło to jednak faktu, że Kleist po burzliwym, naznaczonym cierpieniem i niejednym nieszczęściem życiu - umierał w zapomnieniu. Po latach okazało się, że podobnie jak wielu innych twórców, wyprzedzających swój czas - tworzył dla "późnego wnuka". Opinie o jego twórczości uległy gruntownemu przewartościowaniu. Nagle obwołano go "specyficznie niemieckim geniuszem" i "wielkim wyrazicielem ducha niemieckiego". Nie zmieniło się tylko jedno. Najpopularniejszym dziełem Kleista pozostał "Rozbity dzban", tyle że teraz w aureoli "arcydzieła światowego komediopisarstwa".
Akcja sztuki toczy się w Kulkach - osiemnastowiecznej, pruskiej wsi. Głównym bohaterem jest Adam - miejscowy sędzia. Ferdynand Hebbel napisał, że "po Falstaffie nie stworzono postaci komicznej, która byłaby godna rozwiązać rzemień u trzewika Adama". Czyż trzeba lepszej rekomendacji? Kulkowy sędzia to postać świetnie skonstruowana, ucieleśnienie niesprawiedliwości, obłudy, ciemnoty, wstecznictwa, interesowności, egoizmu i lizusostwa. O tym wszystkim widz dowiaduje się wszakże stopniowo. Poranek w kulkowskim sądzie nie zapowiada katastrofy. Sędzia wita się ze swoim współpracownikiem - pisarzem nieco zmieszany. Skręcona noga, rany na głowie i na twarzy, brak regulaminowej peruki... Adam tłumaczy swój wygląd upadkiem przy wstawaniu z łóżka i niepoprawną kurą, która nocą zrobiła sobie gniazdo z jego przenośnej koafiury. Może niezbyt się to trzyma kupy, ale na matołkowatego Świeczkę wystarczy. Sprawy jednak komplikują się, gdy do uszu Adama dochodzi wieść o przyjeździe Waltera - wysokiego urzędnika, sprawdzającego funkcjonowanie sądów na prowincji. Sędzia zarządza pełną mobilizację. Posyła służącą, by pożyczyła perukę, każe przygotować najlepsze jedzenie i trunki. Pisarzowi zaś, znającemu pewne tajne przewiny Adama, składa propozycję nie do odrzucenia: "Milcz, bo jak nie, to i ja mogę mieć coś do powiedzenia". Mimo tych zabiegów położenie Adama komplikuje się coraz bardziej. Przyjazd Waltera zbiega się bowiem w czasie ze skargą Lipkowej o stłuczenie pięknego, pamiątkowego dzbana. Zadowolony Walter chce zobaczyć swego gospodarza "w akcji" i zarządza natychmiastową rozprawę. Spanikowany Adam nie ma wyjścia. Musi szybko przypomnieć sobie, jak należy sądzić "po miastowemu". To jednak dopiero początek jego kłopotów.
Inscenizacja Macieja Englerta jest telewizyjną wersją przedstawienia warszawskiego Teatru Współczesnego (premiera w 1992 roku). Spektakl wyróżnia się przede wszystkim znakomitym aktorstwem. Wiesław Michnikowski udowadnia, że potrafi popisowo zagrać nie tylko komiczne poczciwiny, lecz także prawdziwego łajdaka, w którym śmieszność miesza się z autentyczną drapieżnością. Dzielnie sekundują mu Marcin Troński, Henryk Bista i dawno nie oglądana Zofia Kucówna. Mimo że ich role są bardziej jednowymiarowe - nie pozostawiają widza obojętnym. Reżyserowi udało się zaś z klasycznego tekstu uczynić ostrą satyrę na lokalnych kacyków, których przecież nie brakuje i dziś. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj