KATARZYNA

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1996
• 93 min

W latach 20. utwory Leonida Andrejewa (1871-1919) cieszyły się w Polsce dużą popularnością, najczęściej wystawiano dramat psychologiczny "Ten, którego biją po twarzy", a opowiadanie "Gubernator" znalazło rozwinięcie w sztuce Leona Kruczkowskiego "Śmierć gubernatora". Rosyjski prozaik i dramatopisarz, z wykształcenia adwokat, postać poważana w środowisku literackim i rosyjskim teatrze, przyjaciel Gorkiego i pisarzy skupionych wokół wydawnictwa Znanije - zyskał miano najwybitniejszego obok Czechowa i Gorkiego dramaturga z początków stulecia. Przebywający od 1917 r. na emigracji w Finlandii pisarz, obeznany z nurtami sztuki europejskiej, do dziś uważany jest za prekursora ekspresjonizmu w literaturze rosyjskiej. W jego twórczości można też znaleźć pierwiastki naturalizmu i symbolizmu. Autor głośnego "Życia człowieka" czy prezentowanego w Teatrze TV dramatu "Sawa", które były krokiem ku ekspresjonizmowi, miał również w dorobku sztuki, pisane ok. 1910 roku, gdzie realizm obyczajowy i psychologiczny dominował nad wizjami symbolicznymi czy ekspresjonistycznymi, jak "Dni mojego życia", "Anfisa", "Nie zabijaj" czy "Jekaterina Iwanowna" (1912). Choć Andrejew "jak kameleon zmieniał barwy i maski", zawsze interesował go problem, czy człowiek z natury jest krwiożerczy i podły, czy też zło, które w nim tkwi, ma swe korzenie w otaczającym go świecie. Podobne pytanie zadaje tytułowa bohaterka tego dramatu - czy zło, które wyrządza sobie i innym, jest "z niej" czy "ze świata".
"Katarzyna", sztuka o kobiecie upadłej i osaczonej, to psychologiczne studium człowieka zniewolonego przez pustkę wewnętrzną i zmysły. Katia w środku nocy opuszcza dom męża, który usiłował ją zabić, Georgij, człowiek powszechnie szanowany, deputowany do dumy, podejrzewał żonę, iż zdradziła go z przyjacielem domu Mentikowem. Kupił rewolwer, trzykrotnie do niej strzelił, na szczęście chybił. Jekatierina wraz z dwojgiem dzieci wyjeżdża do matki na wieś. W ślad za nią podąża Mentikow, który podobno podupadł na zdrowiu. Pokorny, uległy jej we wszystkim, z płaczem błaga Katię, by nie kazała mu co dzień wysłuchiwać opowieści o jej uczuciach do innego mężczyzny. Niebawem zjawiają się w wiejskiej posiadłości wysłannicy Georgija, jego młodszy brat Alosza i jedyny serdeczny przyjaciel, Paweł Koromysłow, by doprowadzić do małżeńskiej ugody. Sam Gosza ukryty w ogrodzie czeka na decyzję żony. Katia wyznaje mężowi prawdę - zdradziła go, ale dopiero wówczas, gdy fałszywie oskarżył niewinną. Oddała się Mentikowowi z pogardy dla siebie i męża, który śmiał podejrzewać ją o zdradę. Była w ciąży, poddała się zabiegowi. Teraz boi się samej siebie, bo wie już, że stać ją na wszystko. Georgij kocha żonę i wierzy, że jeszcze będą razem szczęśliwi. Jednak ich małżeństwo nie jest już takie jak dawniej. Mówi o tym z żalem Liza, młodsza siostra Katii, gdy po dwóch latach odwiedza malarza Koromysłowa w jego pracowni - w domu wszyscy się śmieją, kiedy nie ma z czego, udają rozbawionych, te kłamstwa, wieczna obłuda są nie do zniesienia. Całkowicie odmieniona Katarzyna - zewnętrznie i psychicznie - miota się jak ptak w klatce, igra z miłością i ze śmiercią. Uwodzi naiwnego Aloszę i pozbawionego złudzeń Koromysłowa, który jej nie kocha, ale ma brzydki zwyczaj nie odtrącać kobiet wpadających mu w ręce, Mentikow wciąż jest przy niej jak wierny lokajczyk. Kobieta dniem i nocą żyje jak zauroczona. Podczas ostatniej szalonej uczty u Koromysłowa, gdzie pozuje malarzowi jako Salomea, budząc w wielu panach chęć "złożenia głowy na tacy", przeżywa moment olśnienia - co wyprawiają z nią ci mężczyźni, w co ona sama się przemienia. Chce wreszcie zniknąć, jak "piękność dnia, która odchodzi wraz ze zmrokiem i nocą". [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj