W POSZUKIWANIU ZGUBIONEGO BUTA

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1997
• Premiera:
  1998. 02. 05
• Barwny, 57 min

Scenariusz widowiska został oparty na siódmym rozdziale powieści Wiesława Myśliwskiego "Widnokrąg" - laureatki nagrody literackiej NIKE. To najważniejsza książka 1996 roku. To odzyskiwanie utraconego czasu przez pisanie, proustowska przemiana życia w literaturę. Entuzjastyczne recenzje towarzyszą zresztą twórczości Wiesława Myśliwskiego (ur.1932) od olśniewającego debiutu w 1967r. powieścią "Nagi sad" (na podstawie jednego z rozdziałów Ryszard Ber nakręcił głośny film "Przez dziewięć mostów", nagrodzony "Złotą Prahą" na festiwalu telewizyjnym w Pradze i Grand Prix w dziale filmów telewizyjnych na Festiwalu Telewizji Świata w Hollywood). Później był "Pałac" (1970) - prawdziwy bestseller wydawniczy oraz powieść przez wielu uznana za arcydzieło "Kamień na kamieniu" (1984). Powodzeniem cieszyły się też dramaty: "Złodziej", "Klucznik" i "Drzewo". Być może, niecodzienna zgodność krytyki i opinii publicznej brała się stąd, że książki Myśliwskiego jednocześnie są trudne i proste, dla smakoszy i zwykłych czytelników. Tworząc jedyny w swoim rodzaju typ prozy filozoficznej, często przyrównywany do Proustowskiej, opisał zarazem Myśliwski - wnikliwie jak nikt dotąd - chłopską osobowość, mentalność, jej przemiany i uwarunkowania. Są to książki o człowieku, który odnajduje swoją tożsamość w rodzinnym środowisku, najbliższej sobie społeczności i kulturze. W tym kontekście "Widnokrąg" jest książką szczególną. Jak zauważył Henryk Bereza, wybitny znawca twórczości Myśliwskiego, "całość wielkiego dzieła oznacza przejście od narracji o człowieku w ludzkiej zbiorowości do narracji o koniecznych - niezależnie od tego czy są, czy doświadcza się ich braku - i fundamentalnych więziach każdego człowieka z kilkorgiem innych ludzi, którzy stanowią warunek życia i jego ciągłości".
W opowieści o poszukiwaniu zgubionego buta najważniejszą postacią staje się Matka. Ten rozdział powieści - a także spektakl Izabelli Cywińskiej, dzięki poruszającej interpretacji Izy Dąbrowskiej - jest hołdem dla Matki, upartej, nieznośnej, zaciętej, nieustępliwej w postanowieniach, żelazną ręką trzymającej najbliższych - dla ich dobra, tak jak ona je rozumie. Polska wieś gdzieś nad Sanem. Lata czterdzieste. Trzyosobowa rodzina wysiedleńców - Matka, Ojciec, kilkuletni syn. Cieszą się, bo Ojciec właśnie dostał posadę, a to oznacza poprawę ich statusu i bytu. Niestety, w czasie drogi do urzędu, gdzie Ojciec ma zacząć pracę, chłopiec gubi but. Matka i Syn wracają, by go odnaleźć. W obie strony Matka wędruje na przodzie, prowadzi męża i dziecko, dyryguje, upomina. Nie jesteś wiejskie dziecko, żebyś boso szedł, strofuje syna, po chwili karci go, że zniszczył nowe buty i każe je zdjąć, potem znów krzyczy, że jest bosy, a tu ojciec posadę ma objąć, jak to wygląda... Mąż, który przez całą drogę prawie się nie odzywa, w pokorze przyjmuje żoniny przytyk - tobie zawsze się wydawało więcej niż mogłeś... Gdy pozostają tylko we dwoje w bezkresnej przestrzeni, kobieta i dziecko, ona czuje się za wszystko odpowiedzialna, jest gotowa skoczyć z pazurami do każdego, kto źle się odnosi do jej małego. W zaaferowaniu, w zagonieniu umie przecież zatrzymać się, dostrzec wokół to co piękne - a człowiek tak pędzi, że świata nie widzi... Umie dostrzec w drugiej istocie to co najważniejsze - nieraz wydaje się, że człowiek wiezie kartofle, a on ból w sobie wiezie... Matka i Syn spotykają w drodze różnych ludzi. Jedni dziwią się ich wędrowaniu, drudzy wyśmiewają, jeszcze inni pomagają biedakom. Każdy z rodzajowych obrazków - w gospodarskim obejściu, przy drodze, na kartoflisku, przy płocie - stanowi odrębne studium chłopskiej mentalności, wiejskiego obyczaju i tradycyjnej ludowej religijności. Kiedy Piotrek i Matka za radą pobożnych ludzi docierają do figury św. Antoniego, który jest na zguby najlepszy, chłopiec odczytuje z postumentu inskrypcję poświęconą św. Izydorowi. Ale i na to nieustępliwa kobieta znajdzie odpowiedź, na miarę swoich doświadczeń i pragnień. Tragikomiczna, poetycka, metaforyczna przypowieść o przewrotności losu nie pozostawia złudzeń - człowiek nie zdoła przekroczyć widnokręgu swoich przyrodzonych ograniczeń. Ale nie jest to wniosek pesymistyczny, bo jest to też historia o wiecznym dążeniu. I o poszukiwaniu. Sensu, prawdy, celu życia. Zamiast "buta" można podstawić inne słowa i znaczenia. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj

Nagrody

schowaj

• 1998
  Warszawa (Ogólnopolskie Konkurs na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej)-nagroda za zdjęcia
  (wyróżnienie)
  Jacek Petrycki

Patrz także:

schowaj

• 2001
  DOTKNIĘCIA
  Spektakl telewizyjny / Wiesław Myśliwski / Izabella Cywińska
• 2020
  WIDNOKRĄG
  Spektakl telewizyjny / Wiesław Myśliwski / Michał Kotański