ŚMIERĆ W TYFLISIE

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1997
• Premiera:
  1997. 12. 13
• Barwny, 92 min

Taka teraz moda nastała: żeby umrzeć, jedzie się na Krym - ironizuje jeden z bohaterów sztuki. Dramat rozgrywa się w kręgach europejskiej cyganerii z przełomu wieków - rozpoczyna się i tragicznie kończy w Tyflisie, dzisiejszym Tbilisi, lecz akcja toczy się również w Berlinie i Warszawie. Sceny z pogranicza jawy i snu, nawracające i nigdy do końca nie rozwinięte tematy oscylują wokół zjawiskowo pięknej kobiety, Muzy wielu artystów (opowiedziana historia nawiązuje do zabójstwa dagny Przybyszewskiej). Otaczają ją ludzie o skomplikowanej osobowości i niejasnej przeszłości, a łączące wszystkich więzi są pogmatwane, pełne niedopowiedzeń, naznaczone piętnem bolesnych tajemnic. "Śmierć w Tyflisie" wpisuje się więc w ten nurt twórczości Władysława Terleckiego (ur. 1933), w którym dominuje penetrowanie świata ludzkich przeżyć, nieraz mrocznych, nieprzeniknionych, z definicji trudnych do rozszyfrowania. Autora takich powieści, jak "Gwiazda Piołun", "Czarny romans" czy "Odpocznij po biegu", szczególnie fascynują sytuacje ekstremalne, gdy wielkie uczucia skazane są na klęskę, a szalone namiętności wieńczy śmierć. Równocześnie jednak miłość, która w życiu portretowanych bohaterów staje się siłą fatalną, dla nich jest najwyższą wartością, nawet jeśli nie potrafią sobie z nią poradzić.
Gruzja, rok 1901. W dyszącym od upału Tyflisie bawią zrazu bezimienni bohaterowie, Cudzoziemka i Mężczyzna. Piękna para budzi zainteresowanie wielu osób, m.in. Agenta. Z wyjaśnień właściciela hotelu wynika, iż Mężczyzna bywał tu częstym gościem, nieznajoma, którą on nazywa siostrą, jest bardzo nerwowa, najwyraźniej na coś czeka. Goście otrzymują wiele listów, z Berlina, z Krakowa. Oboje sprawiają wrażenie, jakby chcieli się ukryć, zapewne sprowadziła ich do Tyflisu gorączka miłosna. Przybyszów zdają się jednak łączyć zaledwie więzi przyjaźni, w rozmowie sam na sam zachowują formy oficjalne - Mężczyzna zapewnia panią, że pragnie jedynie, aby poczuła się wolna, zaś o wyjeździe zadecydował jej mąż. Kobieta przeczuwa, że ktoś zastawił na nią pułapkę, domaga się wyjaśnień. Na próżno wypatruje na dworcu oczekiwanego gościa, obiecana przesyłka nie nadchodzi, jej synka podczas spaceru ktoś wypytywał o matkę... Niespokojne dni przeplatają się z bezsennymi nocami. Mężczyzna powraca myślami do swego pierwszego spotkania z Cudzoziemką. Sceny rozgrywające się sześć lat wcześniej w Berlinie jeszcze pogłębiają aurę niepokoju i skrywanej tajemnicy, jaka otacza Aspazję. Człowiek, którego ona nazywa swoim mężem, miota pijackie samooskarżenia przy zwłokach matki swoich dzieci - uwiódł ją, skazał na głód i poniewierkę, doprowadził do zguby. Towarzysząca mu Aspazja reaguje histerycznym śmiechem na zapijaczony bełkot i groźby brata zmarłej. Muza artystów nie poczuwa się do żadnej winy. Berlińska bohema podziwia ją, poeci, pisarze, malarze, dziennikarze tracą dla niej rozum, serce, a niektórzy życie. Jeden z nielicznych, którzy zdołali wyzwolić się spod jej niszczycielskiej mocy, przestrzega młodego Mężczyznę - dopiero gdy jest całkiem pewna, że wygrywa, odchodzi do innego, to żmija, a jednak ją kochamy. Tłum wielbicieli otacza Aspazję również w Warszawie. Na kilka miesięcy przed jej wyjazdem do Tyflisu ginie samobójczą śmiercią zakochany w niej młodziutki Poeta. Ona żyje w poezji, dramatach, obrazach, to my daliśmy jej życie, nieśmiertelność, a ona nawet nie pofatygowała się na cmentarz - żali się jeden z mężczyzn, którzy za kaprysy Muzy płacą wysoką cenę. Kim naprawdę jest Aspazja - boginka, czarodziejka, kobieta namiętna, piękna, wrażliwa, kryjąca w duszy jakąś straszną tajemnicę, która zamyka usta najlepszemu medium w Tyflisie? Na co czeka pod gorącym niebem południa "anioł przybyły z północy"? Czy Mężczyzna towarzyszący "biednej, opuszczonej Astarte", bogini miłości i prostytucji, płodności i wojny, będzie tylko widzem, czy w końcu stanie się aktorem w jej teatrze? Warto poszukać odpowiedzi na te pytania, nawet jeśliby się ich nie znalazło. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj