PIĘKNO

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1997
• Premiera:
  1997. 10. 27
• 105 min

Przejmująca opowieść o życiu polskiej zesłanki o wdzięcznym imieniu Piękno i jej kilkunastoletniego syna - według książki Piotra Bednarskiego (ur.1938) "Błękitne śniegi" (1996), wyróżnionej Nagrodą Fundacji Kultury. Autor urodzony w Oryszkowicach na Podolu, na początku lat 60. zamieszkał w Kołobrzegu, związał się z tutejszą grupą literacko-plastyczną "Reda", debiutował w 1968 r. na łamach prasy jako poeta. Jego książkowy debiut poetycki to "Arka przymierza" (1972), później wydał zbiór świetnych miniatur prozą "Kropla soli" (1976). Nazywany "rybakiem piszącym", łączył pracę na morzu - jako rybak, potem marynarz Polskiej Żeglugi Bałtyckiej - z uprawianiem literatury, początkowo głównie marynistycznej. "Błękitne śniegi" to obraz "wszawych sowieckich dni" na Syberii w latach II wojny światowej: zło, dobro, miłość, zazdrość, cierpienie, szczęście - widziane oczami przedwcześnie dojrzałego dziecka. Ta szczególna perspektywa narracyjna pozwoliła autorowi osiągnąć niezwykły efekt zderzenia przerażająco realnych obrazów "nieludzkiej ziemi" z niefrasobliwym dziecięcym spojrzeniem na świat i naturalną potrzebą radości, harmonii i piękna. Spektakl według tej książki, zatytułowany imieniem głównej bohaterki, jest rodzajem współczesnego moralitetu - pokazuje, jak w ekstremalnych warunkach piękno osiąga swój absolut. Podobnie jak powieść Piotra Bednarskiego, złożona z kilkunastu zamkniętych rozdziałów-nowel, spektakl Izabelli Cywińskiej składa się z kilku sekwencji opatrzonych odrębnymi tytułami: "Marynarska koszulka", "Kazanie na Górze", "Czerwony szampan", "Jurodiwyj", "Kołyska", "Spotkanie", "Modlitwa", "Trumna", "Miłość".
Akcja rozgrywa się w syberyjskiej głuszy, gdzie Piękna i jej syn mieszkają obok Rosjan i "wolniaków" innych narodowości, nasłuchujących wieści, kogo puścili z łagru lub kogo wyślą na Kołymę. Jedyny w okolicy "Polaczek", "piłsudczyk", jak często przezywają Pietię, chodzi do szkoły, spędza czas z kolegami i jeszcze bardziej zabiedzonymi rówieśnikami z domu dziecka, którzy w większości musieli wyrzec się i potępić rodziców - "wrogów ludu". Szczytem marzeń wiecznie głodnej gromady jest bochen chleba. Tylko syn tego dziwnego narodu, który "zawsze chce tego czego nie ma", pragnie mieć coś niezwykłego, zgoła nierealnego w tamtych warunkach, jak nowiutka marynarska koszulka. Zaraz ją zresztą oddaje koledze, bo nie jest dla niego najważniejsze to, co ma, lecz kim jest - "orłem białym", synem oficera-zesłańca i niezwykłej kobiety, którą podziwiają i kochają mężczyźni, od prostego mużyka do oficera NKWD, któremu za zadawanie się z żoną piłsudczyka i w dodatku Żydówką grozi Kołyma. Matka uczy chłopca, że "dom bez Biblii jest jak kuchnia bez pieca". Wpaja mu szacunek dla jego polskich i żydowskich korzeni, poszanowanie religii i tradycji przodków, po mieczu i po kądzieli. Uczy chodzić po świecie z dumnie podniesioną głową, nie poddawać się indokrynacji, nie zginać karku nawet wówczas, gdy ktoś wymachuje pistoletem. Tłumaczy, dlaczego nie warto bać się ani ciemności, ani Stalina, ani złych ludzi tuż obok, którzy piszą donosy nawet na najbliższych albo ze strachu sami sobie zadają śmierć. Pod nieobecność ojca, który pojawia się w domu na krótko, pomiędzy jednym a drugim zesłaniem, życzliwego spojrzenia na świat uczy chłopaka również Jurodiwyj, otoczony powszechną czcią szaleniec Boży. Nawiedzony człowiek, który "dostaje listy od Boga", wkrótce znika z ich życia. Wojna ma się ku końcowi, zakochany Pietia nosi na swetrze czerwoną łatę w zakazanym kształcie serca, Piękna przymierza pantofelki na obcasie i powiewną sukienkę zamiast kufajki. Ludzie chcą żyć normalnie, ale już nie potrafią. Umieją tylko niszczyć i zabijać, innych i siebie. Jedynym przejawem "normalności" staje się wzniesiony w głuchym stepie pomnik z różowego kamienia, przypominający "człowieczy grób w ludzkim kraju". [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj

Nagrody

schowaj

• 1997
  Płowdiw (Międzynarodowy Festiwal Telewizyjny)
  III nagroda w kategorii telewizyjnego dramatu dla dorosłych