NARODZINY MORZA (1)

• Odcinek serialu
• 38 min

Ogromne głazy od niepamiętnych czasów leżące pośród wzgórz lub pól rozbudzały przed wiekami ludzką wyobraźnię. Kaszubi ich istnienie tłumaczyli sobie działalnością ludu olbrzymów, Stolemów, którzy przynieśli je z północy urządzając świat. W mitach Skandynawów natomiast w ich powstaniu demiurgiczną rolę odegrał ród szronowych olbrzymów. Wywodzący się z niego Odyn, Vili i Ve zabili swego protoplastę Ymira i z jego ciała utworzyli ziemię. Z krwi obrzyma powstało morze. Podania te realizatorzy filmu wpisują w naukową opowieść o narodzinach Bałtyku, odczytaną ze śladów przeszłości zapisanych w tworach geologicznych. Ze żmudnego procesu badań wynika, że po odsunięciu się lodowca na północ, spowodowanym zmianami klimatycznymi, pozostało nieforemne, słodkowodne jezioro. W okolicach Billingen w Szwecji słone wody oceanu pewnego razu rozdarły Ziemię, połączyły się z jeziorem i wniosły do niego znamiona życia oceanicznego. Reszty dokonały słońce, wiatr, ruch obrotowy Ziemi, żywioły niestrudzenie kształtujące to, co dziś nazywamy Bałtykiem.

NA PERYFERIACH MORZA (2)

• Odcinek serialu

Falowanie wody, jej parowanie, deszcze są przejawami ciągłej przemiany dokonującej się w przyrodzie. Woda porządkuje wiele zjawisk, poczynając od obiegu materii na poziomie zawiesin i glonów, a na funkcjonowaniu łańcucha pokarmowego kończąc. Powstają delikatne związki między elementami natury. Człowiek wkracza w nie brutalnie, niszcząc równowagę istniejącą przez wieki. Druga część filmu uświadamia widzowi te zależności pokazując Bałtyk, jego stale zmieniające się brzegi, przylegające do nich lasy, łąki i mokradła - z perspektywy ptaka, oraz zlewisko tego morza - z perspektywy ryby. Unaocznia też skutki działalności człowieka, na przykład zabójcze dla żywych organizmów zanieczyszczenia czy budowę zapór, które uniemożliwiają niektórym gatunkom ryb wędrówkę w górę rzek na tarło. [PAT]

Nagrody

schowaj

• 1998
  Łódź (Międzynarodowy Festiwal Filmów Przyrodniczych im. Włodzimierza Puchalskiego)-Nagroda Główna
  Nagroda pieniężna ufundowana przez Fundację Bankową im. Leopolda Kronenberga
  Jacek Sarnacki

W MORSKIEJ TONI (3)

• Odcinek serialu

Stara legenda mówi, że królowa Jurata od swojego ojca Praamżimasa, pana nieba i ziemi, dostała morze we władanie. Wtedy jeszcze boginki, ryby i ludzie żyli ze sobą w zgodzie. Nikt nie poważył się targnąć na życie drugiego. Tę odwieczną harmonię zburzył nikczemny Castitis łapiąc ryby w sieci. Właśnie możliwości łowieckie przywiodły ludzi na wybrzeże Bałtyku. Osiedlili się w różnych jego rejonach. Wszędzie jednak morze tak samo kształtowało ich życie, pracę, dyktowało kształt sieci i łodzi, a łowcom fok i rybakom sposoby współpracy. Mocno też wrastało w ich wierzenia i kulturę. Kolejny odcinek filmu opowiada o tym, pokazując rozsiane na bałtyckich wybrzeżach ślady dawnego ludzkiego bytowania. Następnie zaś realizatorzy schodzą pod wodę, by opowiedzieć o bogactwie, różnorodności, a nawet egzotyce flory i fauny naszego morza - największego na świecie zbiornika słonawego. Wskazują też przykłady nazbyt brutalnej, a nawet bezmyślnej ingerencji człowieka w naturalne ekosystemy i jej konsekwencje. [PAT]

BAŁTYK POGAŃSKI (4)

• Odcinek serialu
• 39 min

Morze głęboko przenikało kulturę i wierzenia ludzi, którzy po cofnięciu się pokrywy lodowej wkroczyli na obszary nad Bałtykiem. Było ich głównym żywicielem. Nie łowiectwo jednak, lecz dopiero wykorzystujący morze handel stał się motorem tworzenia w tym rejonie zorganizowanych społeczności. Handlowano wyrobami z brązu i żelaza, skórami, futrami, woskiem, bursztynem i niewolnikami. W tym jeszcze pogańskim okresie wyznaczano szlaki handlowe funkcjonujące później przez stulecia, zakładano osady, które dały początek miastom, kładziono zręby pod późniejsze państwowości. Kolejny odcinek filmu o świecie Bałtyku zedstawia najstarsze ślady obecności ludzi w jego basenie, opowiada o ich życiu i osiagnięciach, prezentuje grupy etniczne, które osiadły w tej części Europy.

BAŁTYCKIE DOMINACJE [5]

• Odcinek serialu
• 39 min

Przyjęcie chrześcijaństwa nie oznaczało dla ludów nadbałtyckich kresu dawnych wierzeń. Stara i nowa wiara długo ścierały się ze sobą i wzajemnie przenikały. Ale to nowa wiara, która przybyła tu dwiema drogami - z Rzymu i Bizancjum - umacniała tworzące się państwowości. Co więcej, w wyniku podziału Kościoła w XIII wieku nastąpił też podział Europy. Wcześniej jednak, bo w połowie XII wieku, mieszkańcy dynamicznie rozwijających się dzięki żeglarstwu i handlowi miast - Lubeki, Rostoku i Wismar - zawiązali początkowo luźną współpracę, która z czasem przekształciła się w Hanzę, silny związek 150 miast, mający chronić ich samodzielność i zapewnić przywileje gospodarcze. Tej władzy ekonomicznej zaczęła przeciwstawiać się i zagrażać władza polityczna. Krzepnące państwa zabiegały o poszerzenie swych stref wpływów. Początkowo rejon Bałtyku zdominowali Duńczycy, potem starali się zająć ich miejsce Szwedzi, Polacy, Rosjanie. Kolejny odcinek filmu opowiada o ekonomicznym i politycznym rozwoju rejonów nadbałtyckich, o stopniowym kształtowaniu się dzisiejszej mapy tej części Europy.

MORZE NICZYJE, MORZE WSPÓLNE [6]

• Odcinek serialu
• 44 min

Jeszcze sto lat temu ludność miast na terenach nadbałtyckich stanowiła 10 procent, obecnie - ponad 50. Rozwój ekonomiczny terenów nadbałtyckich zawsze odbywał się kosztem morza, ostatnie stulecie przyśpieszyło jednak procesy zniszczenia i skażenia jego wód, fauny i flory. Nic więc dziwnego, że w latach 80. Bałtyk uznano za jeden z najbardziej zanieczyszczonych akwenów na świecie. Już wcześniej, bo w 1974 roku, kraje nadbałtyckie zawarły w Helsinkach konwencję o ochronie wód Bałtyku. Aby jednak choć w części przywrócić morzu jego dawny stan albo choćby tylko powstrzymać dalszą degradację, potrzebne są gigantyczne nakłady. Nie wszystkich na to stać. Zwłaszcza kraje powstałe po rozpadzie ZSRR stanęły wobec konieczności uporania się z przemysłowym i wojskowym śmietniskiem, jakie otrzymały w spadku po rosyjskim imperium. Ostatnia część filmu pokazuje działania służące ochronie Bałtyku i ogrom zadań jakie ekspansywny rozwój nadmorskich rejonów postawił w tej dziedzinie przed ich mieszkańcami.

Nagrody

schowaj

• 1997
  Łódź (Festiwal Mediów "Człowiek w zagrożeniu")-Nagroda Ministerstwa Ochrony Środowiska
  Jacek Sarnacki