WOLNE PISMO

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2009
• Barwny, 51 min

"Wolne pismo" - tak brzmiał podtytuł "Arki", dwumiesięcznika literacko - politycznego wydawanego w Krakowie w latach 1983 - 1995, a następnie w Warszawie. Do roku 1990 w tzw. drugim obiegu ukazało się 28 numerów tego periodyku, zapewniając mu opinię jednego z najważniejszych i najbardziej opiniotwórczych wydawnictw podziemnych. Ówczesnemu redaktorowi naczelnemu, znanemu poecie i działaczowi politycznemu Janowi Polkowskiemu, udało się skupić wokół siebie grono ciekawych, niezależnie myślących autorów, wśród których znaleźli się m. in. Jadwiga Staniszkis, Jacek Bartyzel, Tadeusz Nyczek, Bronisław Maj, Krzysztof Kąkolewski, Ryszard Legutko i Jarosław Marek Rymkiewicz. Cechą wyróżniającą "Arkę" było oryginalne nawiązywanie do tradycji polskiej i zagranicznej (głównie amerykańskiej) myśli konserwatywnej oraz liberalnych koncepcji gospodarczych, sytuujące ją poza opozycyjnym głównym nurtem, zdominowanym przez środowiska skupione wokół lewicowego KOR - u. Chętnie zapraszano też autorów o innych poglądach, takich jak Jan Nowak Jeziorański czy Adam Michnik. Z tym ostatnim wiąże się anegdota, ukazująca jak w soczewce warunki, ale i mentalny klimat, w jakich podziemną "Arkę" redagowano. Pewnego razu Bronisław Maj miał odebrać Michnika i poetę Ryszarda Krynickiego z dworca. Wioząc ich swoim maluchem, zauważył we wstecznym lusterku ścigający ich znajomy samochód z agentami SB. Poinformował o tym pasażerów, lecz ci nie zwracali nań większej uwagi, gdyż właśnie zawzięcie debatowali na temat: kto jest księciem polskich poetów. Herbert - zawyrokował Krynicki, po czym zapadła cisza. W takim razie, kim jest Miłosz? - rzucił zza kierownicy podenerwowany sytuacją Maj. Znów zapadła cisza, aż odezwał się Michnik: "Jaaaak to kim, caaaarem!" Autorzy filmu dotarli do bardzo wielu ludzi, związanych zarówno z "Arką", jak i "Czasem Krakowskim" - dwoma najszerzej znanymi pismami, kierowanymi przez Jana Polkowskiego. Wszyscy zgodnie podkreślają, że jego ambicją była zawsze jak najdalej posunięta niezależność: polityczna, ideologiczna, organizacyjna, towarzyska i - co może najtrudniejsze - finansowa. Fakt, że udawało się to tak długo ("Czas" definitywnie zbankrutował w roku 1997) stanowi swoisty fenomen w dobie powstawania rodzimych prasowych koncernów w typie Agory czy inwazji na polski rynek medialnych korporacji - gigantów z Zachodu. Mimo bezkompromisowości i niełatwego, jak sugeruje Jan Rokita, charakteru, miał Polkowski zawsze dar skupiania wokół siebie młodych, utalentowanych ludzi. Wielu z nich zrobiło później efektowne kariery, jak np. Dorota Terakowska czy Katarzyna Kolenda - Zaleska. Wśród największych zasług środowiska wolnych pism "Arki" i "Czasu Krakowskiego" na zawsze pozostanie też walny współudział w przywróceniu polskiemu życiu intelektualnemu myśli konserwatywno - liberalnej oraz odkrycie Józefa Mackiewicza, dziś coraz powszechniej uznawanego za jednego z najwybitniejszych polskich prozaików współczesnych. Warto o tym pamiętać, gdy rodzi się pokusa myślenia, że wszystkie dobra duchowe i kulturowe, które obecnie są na wyciągnięcie ręki, nie zostały okupione niczyimi wyrzeczeniami, poświęceniem, a czasem narażaniem zdrowia i życia. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj