ROMAN PALESTER

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2008
• Barwny, 25 min

Jaką cenę zapłacił Roman Palester, bardzo popularny w PRL - u kompozytor za to, że nie zgadzał się z panującą doktryną socrealizmu w sztuce i wybrał wolność? Sam Palester w licznych wywiadach powtarzał: „Nie potrafiłem kłamać.” Był autorem muzyki do wielu filmów, w tym: „Zakazane piosenki”, „Ostatni etap”, „Miasto nieujarzmione”. Po ucieczce z kraju został objęty całkowitą cenzurą. Jego nazwiska nie można było wymieniać nawet w przypisach. Przez dwadzieścia lat do chwili przejścia na emeryturę w roku 1972 kierował audycjami kulturalnymi w programie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Jego najbardziej znane autorskie programy to „Okno na Zachód”, „Muzyka obala granice”, „Reflektorem po kraju”. O jego życiu, dorobku kompozytorskim i dziennikarskim opowiadają pracownicy RWE, kompozytorzy i muzykolodzy m. in.: Jan Nowak Jeziorański, Zofia Helman, Zdzisław Szostak. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

JERZY PIETRKIEWICZ

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2009
• Barwny, 25 min

Jerzy Pietrkiewicz, ps. Peterkiewicz, urodził się 29 września 1916 r. w Fabiankach, a zmarł 26 października 2007r. w Londynie). Polski prozaik, poeta, tłumacz i historyk literatury był bardzo samodzielny w wyborach artystycznych, a w swoich wierszach starał się ukazać piękno i wielkość prowincji. Pierwszy jego poemat, drukowany w sześciu numerach pisma "Prosto z mostu", z którym się związał w Warszawie, zatytułowany był właśnie "Prowincja". Najbliższe relacje miał z grupą autorów drukujących swoje teksty w "Okolicy Poetów" Stanisława Czernika, czyli autentystami. Udało mu się w pierwszych miesiącach wojny opuścić okupowany kraj. Przez Rumunię i Francję przedostał się do Anglii. Zgłosił się tam do wojska, jednak nie został przyjęty ze względu na stan zdrowia. Nie dał się zepchnąć na margines życia w zupełnie obcym dla siebie środowisku i podjął studia na najstarszym szkockim Uniwersytecie St. Andrews, nie znając prawie języka. Dyplom zdobył w londyńskim King's College. Pierwszy okres jego twórczości to wiersze i poematy, głównie o tematyce religijnej i egzystencjalnej (wybór "Kula magiczna" 1980). Od 1953 roku pisze powieści w języku angielskim, jest autorem m. in. "Isolation" (1959) i "My Left Side" (1963). W latach 1950 - 1979 był profesorem literatury polskiej na Uniwersytecie Londyńskim. Najważniejszym jego dziełem naukowym jest praca "Literatura polska w perspektywie europejskiej" z 1986 r. Ma ogromne zasługi w propagowaniu literatury polskiej, także staropolskiej wśród czytelników zachodnich. Był tłumaczem poezji polskiej na język angielski (m. in. wybór poezji Karola Wojtyły) i angielskiej na polski ("Antologia liryki angielskiej" 1300 - 1950). Stał się jedynym uznanym przez Watykan tłumaczem poezji polskiego Papieża na język angielski. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

ANDRZEJ BOBKOWSKI

• Film dokumentalny
• Rok produkcji:
  2009
• Barwny, 25 min

Tematem przewodnim filmu jest historia "Szkiców piórkiem". To najbardziej znane dzieło Andrzeja Bobkowskiego było początkowo pisane na własny użytek jako pamiętnik. Zawiera opis życia w czasie okupacji, zarówno pod rządami Vichy, jak i w Paryżu. "Szkice..." zostały wydane po raz pierwszy w paryskiej "Kulturze". Natychmiast po opublikowaniu "Szkice..." wzbudziły dosyć skrajne reakcje. Zawierały zaskakująco trafne diagnozy polityczne, czasami niemal na pograniczu jasnowidztwa (atak Niemców na ZSRR, zamach na Sikorskiego etc). To musiało budzić podejrzenia, a zarzut podrasowania pamiętnika post factum pojawiał się nieustannie, szczególnie że został jako książka wydany 13 lat po napisaniu.
Bobkowski, mieszkając w odległej Gwatemali, nie zaangażował się szczególnie w obronę swojej książki, nie ujawniał rękopisu. Wydarzyła się jednak rzecz zaskakująca. Kilka lat temu, w Nowym Jorku, w archiwach Polskiego Instytutu Sztuki odnalazły się dwa pudełka z dokumentami oraz rękopisami Bobkowskiego, w tym rękopis "Szkiców piórkiem". Pojawiła się zatem możliwość skonfrontowania wydania "Kultury" z 1957 r. z wykaligrafowanym oryginałem.
Autorzy filmu dotarli do archiwów PIASA w Nowym Jorku i przygotowali stosowną dokumentację, która posłużyła za kanwę rozważań na temat zawiłych losów książki, wiarygodności czy wręcz geniuszu autora i jego równie skomplikowanych losów osobistych. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

HALINA POŚWIATOWSKA

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2009
• Barwny, 25 min

Halina Poświatowska poetka, autorka 4 tomików wierszy i powieści autobiograficznej. Zmarła w 1967 roku w wieku 32 lat.
Jej twórczość pełna jest liryzmu, zmysłowości, namiętności. Świadomość kruchości ludzkiego życia widać w jej poezji. W 1958 roku wyjechała na operację serca do USA. Operacja się udała, a Poświatowska podjęła studia na Smiths College w Northampton, które ukończyła z bardzo dobrymi wynikami w 1961 roku. W archiwum tego szacownego college'u zachowały się bogate materiały dotyczące naszej poetki. Wróciła do Polski. Pobyt w Stanach opisała w autobiograficznej "Opowieść dla przyjaciela" i w licznych listach do rodziny i przyjaciół. Służba Bezpieczeństwa widziała w niej kandydatkę na tajnego współpracownika. W 1965 roku założono jej teczkę i prowadzono inwigilację mającą na celu przygotowanie się do rozmowy operacyjnej, w której zamierzano jej zaproponować donoszenie na krakowskich naukowców i literatów. Jednym z planów na złamanie Poświatowskiej było granie paszportem. SB zdecydowała o zawieszeniu sprawy ze względu na śmierć kandydatki. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

STANISŁAW DYGAT

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2009
• Barwny, 26 min

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

ALEKSANDER WAT

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2009
• Barwny, 26 min

Aleksander Wat (Eli Chwat) był jednym z najwybitniejszych pisarzy polskich XX wieku. Urodził się w rodzinie żydowskiej. W 1918 r. wraz z Anatolem Sternem zainicjował działalność warszawskiej grupy futurystów; publikował w pismach awangardowych („Nowa Sztuka”, „Zwrotnica”), czy komunistycznej „Nowej Kulturze”. W 1927 r. ożenił się z Olą Lewówną. Po wybuchu II wojny światowej przedostał się do Lwowa. 24 I 1940 r. został jako trockista aresztowany przez NKWD wraz z grupą polskich pisarzy (m. in. Władysławem Broniewskim, Tadeuszem Peiperem i Wojciechem Skuzą) i był więziony kolejno we Lwowie, Kijowie oraz w Moskwie na Łubiance. W tym okresie zbliżył się do chrześcijaństwa, co łączyło się z odrzuceniem przezeń komunizmu. Zwolniony na podstawie amnestii, dotarł do Delegatury Ambasady RP w Ałma Acie, gdzie odnalazł żonę i syna zesłanych do Kazachstanu. W IV 1946 r. powrócił do Polski i zamieszkał w Warszawie. W 1949 wycofał się niemal zupełnie z życia literackiego, dystansując się wobec proklamowanego wówczas socrealizmu. Utrzymywał się głównie z tłumaczeń literatury rosyjskiej. W VII 1959 r. , dzięki stypendium Forda, wyjechał do Paryża i przyjął status emigranta. Film jest próbą stworzenia portretu Aleksandra Wata, opartą na jego doświadczeniach z ideologią komunistyczną, od fascynacji nią do całkowitej negacji. Do udziału w filmie zaproszono znawców twórczości Wata: Jana Zielińskiego, Włodzimierza Boleckiego, Jacka Trznadla.

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

JULIAN TUWIM

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2009
• Barwny, 25 min

Julian Tuwim (1894 - 1953) był jednym z najważniejszych i najpopularniejszych poetów polskich XX wieku. Urodził się w Łodzi w zasymilowanej rodzinie o żydowskich korzeniach. Związany z grupa poetycką Skamander. W 1936 napisał satyryczny poemat Bal w Operze, w którym ostro krytykował władze II RP i ówczesną Polskę, co było m. in. efektem ataków, których w tym czasie pisarz był przedmiotem ze strony literackiej prawicy, krytykującej jego pacyfistyczne wiersze z lat 20. oraz wytykającej mu pochodzenie. Po wybuchu II wojny Tuwim wyemigrował do Rumunii, a następnie do Brazylii, a stamtąd w roku 1942 znalazł się w USA. Tam zbliżył się do komunistów, co umocniło go w decyzji powrotu do kraju po 1946. Kierował Teatrem Nowym, tłumaczył, wydał kilka antologii oraz garść wierszy oraz artykułów afirmujących komunizm i PRL. Równocześnie wstawiał się za więzionymi przez komunistów żołnierzami podziemia antykomunistycznego.
Film koncentruje się nad dwoma mniej znanymi, a ostatnio dyskutowanymi elementami biografii Tuwima, a mianowicie jego związków z Żydami i poczucia solidarności z narodem żydowskim, którego kulminacją były wypowiedzi w czasie II wojny, a także stosunku do komunizmu i przyczyn, dla których poparł PRL (czy Tuwim był komunistą lub marksistą, jak pisze o nim w książce "Kawior i popiół" Marcia Shore?). [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

ANDRZEJ KUŚNIEWICZ

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2009
• Barwny, 26 min

Andrzej Kuśniewicz (1904 - 1993) był jednym z czołowych pisarzy w Polsce Ludowej. Kuśniewicza łączono z nurtem kresowym w prozie polskiej, widziano w nim piewcę Europy Środkowej, subtelnego analityka dekadencji. Film ukazuje nieznane oblicze tego pisarza: dyplomaty komunistycznego, a potem agenta, który pod pseudonimem Andrzej od 1953 przez wiele lat pisał raporty dla SB na temat środowiska literackiego. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

STEFAN ŻÓŁKIEWSKI

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2009
• Barwny, 25 min

Stefan Żółkiewski (1911 - 1991), historyk i teoretyk literatury, krytyk. Przed wojną studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, następnie pracował jako nauczyciel gimnazjalny. W okresie okupacji niemieckiej uczestnik zależnej od Moskwy konspiracji, od 1942 członek Komitetu Centralnego PPR, redaktor pism podziemnych: „Przełom” i „Poradnik Oświatowy”. W latach 1945 - 1948 współzałożyciel, redaktor programowy i publicysta tygodnika „Kuźnica”. Współzałożyciel w latach 1948 - 1953 i dyrektor Instytutu Badań Literackich PAN. Od 1950 do 1968 profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1952 członek w pierwszych latach sekretarz naukowy Polskiej Akademii Nauk. 1942 - 1948 członek Komitetu Centralnego PPR, 1948 - 1968 Komitetu Centralnego PZPR. 1944 - 1947 poseł do Krajowej Rady Narodowej, od 1947 - poseł na Sejm. Żółkiewski odegrał istotną rolę w podporządkowywaniu kultury polskiej dyrektywom propagandy moskiewskiej, w narzucaniu polskiej literaturze doktryny socrealizmu, a polskiej humanistyce marksizmu. Był czołowym współpracownikiem i inspiratorem Bieruta, Bermana, Borejszy. Odwilż nie złamała Żółkiewskiemu kariery. Decyzją Biura Politycznego KC PZPR został pierwszym redaktorem naczelnym nowego tygodnika „Polityka” (1957 - 58), a w latach 1956 - 59 piastował urząd ministra szkolnictwa wyższego. Po 1968 r. , kiedy poparł protest młodzieży studenckiej, przestał być także posłem na Sejm PRL, jednak pozostawał profesorem Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

POLSKI LONDYN

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2009
• Barwny, 26 min

Po klęsce wrześniowej w 1939 r. rzesza polskich uciekinierów najpierw znalazła schronienie we Francji, a po jej upadku w 1940 r. w Wielkiej Brytanii. Tam też znalazł się Rząd Polski na emigracji i jego agendy. Polscy emigranci zaczęli organizować życie społeczno - kulturalne. W Londynie od 1940 roku do 1981 był wydawany przez Mieczysława Grydzewskiego tygodnik literacki "Wiadomości". Od 1940 r. zaczął wychodzić "Dziennik Polski", najstarsza w Europie gazeta codzienna w języku polskim, która została połączona z wychodzącym w Glasgow "Dziennikiem Żołnierza". W 1947 r. powstała Londynie Fundacja "Veritas", która oprócz czasopisma "Gazeta Niedzielna", wydała pod szyldem Katolickiego Ośrodka Wydawniczego Veritas blisko 600 pozycji książkowych. Zresztą prowadzi do dziś największą w Wielkiej Brytanii polską księgarnię. W Londynie powstały także inne polskie domy wydawnicze i księgarnie. O ich historii opowie w filmie m. in. Jerzy Kulczyki, założyciel i dyrektor Wydawnictwa "Orbis", działającego w Wielkiej Brytanii od lat 40. , który ma największy w Londynie zbiór antykwaryczny książek emigracyjnych. Tadeusz Filipowicz mówi o "Dzienniku Polskim" i "Dzienniku Żołnierza", o Polskiej Fundacji Kulturalnej i wydanych na emigracji kilkuset polskich książkach. O "Veritasie" opowiada prezes fundacji, Wojciech Płazak, a o Bibliotece Polskiej w Londynie, jej losach, ludziach z nią związanych mówi Jadwiga Szmidt, obecny dyrektor placówki. Autorzy filmu nie tylko sięgają do historii, ale też przedstawiają teraźniejszość. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj