IRENEUSZ IREDYŃSKI

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2007
• Barwny, 26 min

Ireneusz Iredyński (1939 - 1985) był wybitnym dramatopisarzem i prozaikiem, sławnym w latach 60. ze swego burzliwego i skandalizującego trybu życia, co stało się przyczyną inwigilacji pisarza przez SB, a potem - w roku 1965 - aresztowania go pod zarzutem gwałtu na 19 - letniej dziewczynie. W efekcie procesu Iredyński został skazany na karę 3 lat więzienia, którą odbył w Sztumie (spotkał tam m. in. Jacka Kuronia). Po zwolnieniu pozostawał pod obserwacją SB, miał przez pewien czas kłopoty z wydawaniem swoich książek, a samo to doświadczenie było jedną z przyczyn pogłębiającego się alkoholizmu pisarza i przedwczesnej jego śmierci.
Film opowiada historię Iredyńskiego ukazując, jak dramatyczne były w PRL losy twórców takich jak on - niepokornych, zbuntowanych nie tyle przeciw polityce, ile przeciw obyczajowości tamtej epoki. Film opiera się na materiałach IPN dotyczących inwigilacji i procesu pisarza, a także na relacji Joanny Siedleckiej zawartej w "Obławie", oraz na wypowiedziach rodziny pisarza, jego przyjaciół i znajomych (np. Marka Nowakowskiego, Marka Sołtysika, Sławy Bardijewskiej, Jacka Trznadla Janusza Krasińskiego), krytyków literackich (Jacka Kopcińskiego, Artura Grabowskiego, Piotra Gruszczyńskiego), wreszcie na fragmentach jego tekstów literackich oraz inscenizacji dla teatru TV. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

JANUARY GRZĘDZIŃSKI

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2007
• Barwny, 25 min

Żyjący w latach 1890 - 1975 January Grzędziński był ciekawym publicystą i prozaikiem, osobą o niezwykłej biografii. W 1907 r. był więziony za redagowanie nielegalnego rosyjskiego pisma młodzieżowego, działał w ruchu socjalistycznym i niepodległościowym. W czasie I wojny światowej walczył w Legionach, był korespondentem wojennym. W II RP zajmował się sprawami lotnictwa, m. in. redagował pismo "Lot Polski" i stworzył Ligę Obrony Powietrznej Polski. W 1937 r. wystąpił z wojska, sprzeciwiając się ewolucji na prawo rządów sanacyjnych i zajął się publicystyką. Od 1938 r. przebywał w Paryżu - po kapitulacji Francji próbował przedostać się do Argentyny, ale został uwięziony w obozie koncentracyjnym w Maroku, gdzie po uwolnieniu mieszkał do 1957 r. Wtedy wrócił do kraju, działał m. in. w Klubie Krzywego Koła. Sprzeciwiając się polityce komunistów, poparł List 34 w 1964 r. , co zaowocowała zakazem druku jego tekstów, a w 1965 r. oskarżeniem go o próbę przekazywania materiałów "szkalujących PRL" dziennikarzom zagranicznym. Proces zawieszono ze względu na stan zdrowia pisarza. Grzędziński podjął współpracę z "Kulturą" paryską w latach 1967 - 68, co zakończyło się dlań wznowieniem postępowania karnego, w ramach którego poddano pisarza karnie leczeniu psychiatrycznemu.
Film przypomina biografię Grzędzińskiego jako jednego z niepokornych pisarzy w PRL, skupiając się zwłaszcza na ostatnich latach jego życia, kiedy był prześladowany przez władze. W filmie wypowiadają się: Joanna Siedlecka, która pisała o Grzędzińskim w "Obławie", historycy i rodzina. Film ilustrują materiały z IPN oraz fragmenty tekstów literackich i publicystycznych bohatera programu. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

ANTONI FERDYNAND OSSENDOWSKI

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2007
• Barwny, 25 min

"Lawrence z Syberii", "przedwojenny Kapuściński". Czym Antoni Ferdynand Ossendowski zasłużył na to, by NKWD ścigało go jeszcze po śmierci, a władze PRL skazały na niepamięć? Żyjący w latach 1876 - 1945 Ossendowski był pisarzem i podróżnikiem międzynarodowej sławy. Z wykształcenia chemik (był uniwersyteckim kolegą Marii Skłodowskiej), dokonał kilku wynalazków w tej dziedzinie. Większość życia spędził w Rosji i na Dalekim Wschodzie. Po bolszewickim przewrocie opowiedział się i działał po stronie "białych".
Po polsku zaczął publikować dopiero po czterdziestce. Już pierwszy bestseller "Przez kraj zwierząt, ludzi i bogów" - barwna relacja z wędrówki przez zagrożoną bolszewicką pożogą Mongolię - przyniósł Ossendowskiemu międzynarodowy rozgłos. W dwudziestoleciu międzywojennym był jednym z najbardziej pracowitych i najbardziej poczytnych autorów - opublikował ponad 70 książek. Krytykowany i traktowany protekcjonalnie przez mniej poczytnych kolegów z Polskiej Akademii Literatury, cieszył się fenomenalną popularnością i zasłużoną estymą wśród wydawców.
Jego powieść "Lenin" - zbeletryzowana biografia twórcy najbardziej zbrodniczego systemu w dziejach - została przetłumaczona na kilkanaście języków. Była to bodaj pierwsza literacka próba rewizji mitu Lenina. Najwyraźniej szczególnie dobrze zapamiętano ją na Kremlu: kiedy w styczniu 1945 roku Sowieci wkroczyli do Milanówka, kazali rozkopać świeży grób autora "Lenina", by upewnić się, że jego śmierć nie została sfingowana, że wymknął się im naprawdę.
W PRL nazwisko autora "Lenina" objęte zostało cenzorskim zapisem, a jego książki wyrzucono z bibliotek. Powróciły do księgarń po blisko pół wieku banicji. Ale kiedy w 60 - lecie jego śmierci na pamiątkowej tablicy znalazł się napis: "pisarz, podróżnik, antykomunista", to trzecie słowo wzbudziło nieoczekiwaną kontrowersję: mieszkańcy warszawskiej kamienicy, w której pisarz mieszkał w latach wojny, zażądali zeszlifowania "antykomunisty". [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

JÓZEF ŁOBODOWSKI

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2007
• Barwny, 25 min

Józef Łobodowski żył w latach 1909-1988 i był jednym z najwybitniejszych poetów swego pokolenia, przed 1939 rokiem wymienianym przez krytykę jednym tchem obok Miłosza, potem – po 1945 r., gdy został na emigracji – skazanym na zapomnienie przez komunistyczną cenzurę. Niezwykle dramatyczny i ciekawy jest życiorys Łobodowskiego, który dzieciństwo spędził w Rosji, a po powrocie do kraju zaangażował się w działalność w ruchu komunistycznym, z którym zerwał w połowie lat 30. Brał udział w wojnie 1939 roku, potem przedostał się do Paryża, gdzie został internowany w obozie Camp-de-Livron, gdzie wydawał ciekawe pismo literackie "Wrócimy". W 1941 r. przedostał się do Hiszpanii, gdzie mieszkał do końca życia.
Był świetnym poetą, ciekawy publicystą, bliska mu była problematyka ukraińska. Jego dorobek do lat 80. nie był wydawany w PRL. Film przypomina sylwetkę Łobodowskiego – jego dramatyczne losy i twórczość. Pokazuje miejsca, z którymi poeta był związany: Lublin, Warszawę, a przede wszystkim Madryt. Na temat poety wypowiadają się m.in.: Irena Szypowska, autorka książki o pisarzu, historycy, przyjaciel Kazimierz Tylko, wydawcy "drugiego obiegu" oraz Tomasz Pietrasiewicz, Jerzy Święch, Józef Zięba, Wojciech Ligęza. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

ŚWIADKOWIE KATYNIA

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2007
• Barwny, 25 min

Film o wyjeździe pisarzy polskich na miejsce zbrodni w Katyniu wiosną 1943 roku i skutków, jakie ta wizyta wywarła na ich biografię. Film opowiada o Ferdynandzie Goetlu (1890 - 1960), Janie Emilu Skiwskim (1894 - 1956) i Józefie Mackiewiczu (1902 - 1985). Pierwszy był wybitnym prozaikiem, drugi ważnym krytykiem literackim, ostatni znanym dziennikarzem i reporterem. Dla każdego z nich wyjazd do Katynia był przełomowym wydarzeniem w ich życiu. Film pokazuje sam wyjazd, reakcje nań opinii polskiej i to, jak bohaterowie wracali potem do tego wydarzenia.
Ważnym wątkiem filmu jest opowieść o próbie zmontowania przez komunistów procesu Skiwskiego i Goetla w 1945 roku, do którego materiały zbierał prokurator Martini, a co na postawie materiałów IPN opisali, występujący w filmie Stanisław M. Jankowski i Ryszard Kotarba w książce "Literaci a sprawa katyńska".
W filmie sięgnięto do wspomnianych akt IPN (są tam zeznania wielu pisarzy polskich świadczące o ich stosunku do sprawy katyńskiej). W dokumencie wypowiadają się krytycy i historycy: Stanisław. M. Jankowski, Ryszard Kotarba, Włodzimierz Bolecki, Jacek Trznadel, Maciej Urbanowski. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

WOJCIECH ALBIŃSKI

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2007
• Barwny, 52 min

Wojciech Albiński (ur. 1935 r. we Włochach pod Warszawą) - polski pisarz zamieszkały w RPA, laureat Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza w 2004. Z zawodu jest geodetą. Ukończył studia na Wydziale Geodezji Politechniki Warszawskiej. W czasie studiów, w 1956 r., był jednym z założycieli dwutygodnika literackiego "Współczesność", gdzie publikował pojedyncze wiersze i felietony. W 1963 wyjechał z Polski, najpierw do Francji, a następnie do Afryki. Przez wiele lat mieszkał w Botswanie, a następnie osiadł w Republice Południowej Afryki, gdzie pracował jako geodeta. Kilka jego wierszy ukazało się w paryskiej "Kulturze".
Jako pisarz zadebiutował stosunkowo późno, bo w wieku 68 lat. W 2003 r. ukazał się jego pierwszy zbiór opowiadań pt. "Kalahari", za który otrzymał w 2004 r. Nagrodę Literacką im. Józefa Mackiewicza oraz nominację do Nagrody Nike. Później powstają: "Królestwo potrzebuje kata" oraz "Antylopa szuka myśliwego".
Film przedstawia dorobek i sylwetkę pisarza. Kamera odwiedza miejsca najistotniejsze dla twórcy, tj. Johannesburg, Botswanę i Kalahari. W filmie wypowiadają się, oprócz pisarza, także jego żona Wanda, przyjaciel z dzieciństwa Marek Nowakowski oraz krytyk literacki Maciej Urbanowski. Film jest bogato ilustrowany zdjęciami archiwalnymi i fragmentami tekstów Wojciecha Albińskiego. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

JÓZEF MACKIEWICZ

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2007
• Barwny, 26 min

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

MACIEJ SŁOMCZYŃSKI

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2007
• Barwny, 26 min

W jego żyłach nie płynęła ani jedna kropla polskiej krwi. Był Polakiem z wyboru, synem Angielki i Amerykanina Meriana Coopera - pilota, który jako ochotnik walczył w 1920 roku z bolszewikami w obronie Polski, później reżysera i producenta hollywoodzkich superprodukcji jak słynny "King Kong".
Maciej Słomczyński podczas wojny walczy w podziemiu, w Armii Krajowej, jest więźniem Pawiaka, ukrywa Żydów, brawurowo przedostaje się do Austrii, gdzie trafia do obozu pracy. Po wyzwoleniu przez wojska amerykańskie Słomczyński wstępuje do armii USA. Po zakończeniu wojny podejmuje zaskakującą decyzję wraca do Polski, ale musi ukrywać swoją przeszłość. Zaczyna karierę literacką. Mieszkając w Domu Literatów w Krakowie, pada ofiarą donosów Adama Włodka, w których UB jest informowana o sekretach Słomczyńskiego. W końcu 1952 roku bezpieka wkracza w życie Słomczyńskiego pod zarzutem szpiegostwa, w efekcie czego podejmuje on współpracę jako TW "Włodek". Wyjeżdza z Krakowa i odmawia dalszej współpracy. W 1956 roku pisze minipowieść "Cassiopeia", w której przedstawia pisarza wplątanego we współpracę z systemem, opisuje szczegółowo metody UB, istotę systemu łamania ludzi.
Zajął się głównie pracą tłumacza, który dał polskiej literaturze m.in. świetne przekłady całego Szekspira (jako jedyny na świecie przetłumaczył całość), czy takich "nieprzekładalnych" dzieł, jak "Ulisses". Zarabiał na życie, pisząc kryminały pod pseudonimem Joe Alex. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

KRZYSZTOF KĄKOLEWSKI

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2007
• Barwny, 25 min

Bohater filmu jest tu jedynym rozmówcą, opowiada o swoim życiu, kładąc szczególny nacisk na ostatnich 10 lat, czyli okres, w którym ukazał się "Diament odnaleziony w popiele" (1995) i "Umarły cmentarz" (2004). Wypowiedzi ilustrowane są materiałami archiwalnymi - fragmentami filmowymi, nagraniami radiowymi oraz fotografiami.

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

ZOFIA KOSSAK

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2008
• Barwny, 26 min

Zofia Kossak - Szczucka (1890 - 1968), jedna z najwybitniejszych pisarek historycznych XX wieku, działaczka polityczna i katolicka. Była autorką znakomitych powieści historycznych, utworów dla dzieci, reportaży. W czasie wojny działała w konspiracji: jako współzałożycielka katolickiego Frontu Odrodzenia Polski i inicjatorka Rady Pomocy Żydom (Żegota). W 1943 została osadzona w Oświęcimiu, co opisała w atakowanych po wojnie przez komunistów wspomnieniach "Z otchłani". Po 1945 roku do 1957 roku pisarka przebywała na emigracji. Po powrocie do PRL - u wydawała książki w wydawnictwie PAX, była sygnatariuszką Listu 34.
Film opowiada o życiu i twórczości Zofii Kossak - Szczuckiej w okresie wojny i po 1945 roku ukazując zwłaszcza jej zasługi dla ratowania Żydów, przypominając o jej pobycie w Oświęcimiu i atakach na nią po 1945 roku. Pokazane są też formy represji, jakie stosowano wobec pisarki i jej pisarstwa. W filmie zostały wykorzystane materiały znajdujące się w zbiorach Muzeum Kossak - Szczuckiej w Górkach Małych, gdzie mieszkała w ostatnich latach swego życia. W filmie występują: córka pisarki, Anna Bugnon - Rosset, jej wnuk, prof. Francois Rosset, oraz autorka najnowszej książki o pisarce Joanna Furgała - Jureczka, a także Władysław Bartoszewski, Jerzy Jarzębski, Tadeusz Bujnicki (UJ), Mirosława Pałaszewska. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj