DZIWNY HRABIA

• Film dokumentalny - fabularyzowany
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2001
• Barwny, 28 min

Fabularyzowana opowieść o ostatnim ordynacie na Kórniku, Władysławie hrabim Zamoyskim, człowieku wielkiego ducha i wielkiego serca, który w trudnych czasach niewoli porozbiorowej, nie szczędząc trudów i pieniędzy, prowadził walkę o każdy skrawek polskiej ziemi, o budzenie patriotyzmu w społeczeństwie oraz pozyskanie sojuszników dla sprawy polskiej na arenie międzynarodowej. Po życiu pełnym wyrzeczeń i pozytywistycznej pracy na rzecz ojczyzny, u kresu swych dni podarował narodowi cały odziedziczony i pomnożony majątek - zamek i Bibliotekę Kórnicką oraz otaczający je piękny park ze wspaniałym arboretum, hektary ziemi, lasów i łąk, a także Zakopane wraz z przyległymi terenami, m.in. Morskim Okiem.
Urodził się w 1853 roku w Paryżu, dokąd wyemigrował jego ojciec, generał Władysław Zamoyski, bliski współpracownik księcia Adama Czartoryskiego, z obawy przed restrykcjami po upadku powstania listopadowego. Młody arystokrata dwukrotnie bez powodzenia zdawał do Ecole Politechnique w Paryżu. By ukoić gorycz porażki, wyjechał do Australii i pozostał tam przez ponad rok zachwycony egzotycznym kontynentem i tubylcami. Czas ten wykorzystał na poznanie kultury i zwyczajów aborygenów. Do dziś w kórnickim muzeum są przechowywane zdjęcia i eksponaty etnograficzne, plon wędrówek hrabiego po Australii i Oceanii.
W 1880 roku odziedziczył po wuju Janie Działyńskim mocno zadłużone dobra kórnickie i osiadł w Wielkopolsce. Na ziemiach pod panowaniem pruskim trwał właśnie najgorszy okres kulturkampfu - ostrej walki politycznej i gospodarczej skierowanej przeciwko Polakom. Pomimo to zręczna polityka gospodarcza i ascetyczny wręcz styl życia hrabiego pozwoliły mu w krótkim czasie odbudować kondycję finansową majątku. Znalazł też sposób, by przeciwstawić się terrorowi zaborcy. Pomagał matce, Jadwidze z Działyńskich Zamoyskiej w prowadzeniu Szkoły Pracy Domowej dla Kobiet. Generałowa poprzez wpływ na młode Polki starała się przeciwdziałać rozrzutności, pijaństwu i prywacie. Podobnie jak syn wierzyła, że dzięki właściwemu wychowaniu uda się nadrobić zapóźnienie cywilizacyjne społeczeństwa i obudzić ducha patriotyzmu.
Władysław Zamoyski wykorzystując swoje zdolności dyplomatyczne kupował majątki, którym groziło przejście w ręce pruskie. W ten sposób ocalił kilka folwarków i wiele gospodarstw. Skrajnie oszczędny w stosunku do siebie nie żałował pieniędzy dla dobra Polski. Musiał jednak działać bardzo ostrożnie, aby nie dać zaborcom pretekstu do konfiskaty dóbr. Kiedy więc w 1885 roku władze nakazały mu opuścić Wielkopolskę, dostosował się do tej decyzji. Czasem potajemnie odwiedzał Kórnik, aby dopilnować interesów, częściej spotykał się z zarządcą majątku w Krakowie albo Lwowie. Zmuszony do opuszczenia rodzinnej posiadłości wraz z matką i siostrą wyjechał do Zakopanego.
Pozostająca pod austriackim panowaniem Galicja była miejscem, w którym Polacy czuli się bardziej swobodnie. Zakopane natomiast było w owym czasie ośrodkiem spotkań polskiej inteligencji. Helena Modrzejewska, Henryk Sienkiewicz, Jan Matejko, Henryk Siemiradzki wielokrotnie w obecności hrabiego Zamoyskiego rozmawiali o niepokojącej przyszłości terenów Zakopanego. Kiedy miasto wraz z przyległymi lasami wystawiono na licytację - Władysław kupił te ziemie, poważnie zadłużając swoją kórnicką posiadłość. Batalia o Zakopane nie skończyła się jednak. Zamoyski w sądzie kontynuował wojnę z pokonanym w licytacji węgierskim księciem Hohenlohe o sprawiedliwe wytyczenie granicy pomiędzy dobrami. Jego uporowi i niezłomnej woli Polska zawdzięcza rzetelne wyznaczenie granicy naszych Tatr. W czasie pobytu w Zakopanem hrabia angażował się w niemal we wszystkie realizowane na tym terenie inwestycje, szczodrze je wspierając.
Wybuch I wojny światowej zastał Władysława Zamoyskiego w Paryżu, ordynat oddał się działalności charytatywnej wśród Polonii i popularyzowaniu sprawy polskiej we Francji, AngliPrzygotowywał m.in. odezwy i dokumenty dla tych, którzy wyjeżdżali za granicę nagłaśniać sprawę Polski, pisał także kazania dla francuskich księży o historii zniewolonej ojczyzny.
W 1920 roku hrabia wrócil do wolnej już Wielkopolski i do kórnickiego zamku. Raz jeszcze odbudował podupadły gospodarczo majątek, z myślą o tym, by w jak najlepszej kondycji ofiarować go narodowi. 20 czerwca 1924 roku podpisał rejentalny akt zrzeczenia się majątku na rzecz fundacji, którą nazwał "Zakładami Kórnickimi". Zmarł w tym samym roku. Pochowano go obok matki w kórnickim kościele. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj