KLASZTORY POLSKIE
- Cykl dokumentalny
- Produkcja:Polska
- Rok produkcji:1992-1999
- Barwny,
Ekipa
pełna
|
skrócona
|
schowaj
- Reżyseria
- Scenariusz
- Komentarz
- Lektor
- Zdjęcia
- Oświetlenie
- Opracowanie muzyczne
- Dźwięk
- Montaż
- Kierownictwo produkcji
- Współpraca
- Produkcja
BENEDYKTYNI Z TYŃCA
- Film dokumentalny
- Rok produkcji:1992
Początki zakonu benedyktynów sięgają VI wieku - jest to najstarszy zakon mniszy w chrześcijaństwie zachodnim. Twórcą jego reguły był św. Benedykt z Nursji, on też założył pierwsze opactwa - na Monte Cassino i w Subiaco. Reguła, spisana przez św. Benedykta w klasztorze na Monte Cassino, zakłada harmonijne łączenie wspólnej modlitwy z pracą fizyczną i umysłową. Przyjęło ją - z niewielkimi zmianami - wiele późniejszych zakonów, m.in. cystersi, kameduli i oliweaci. Benedyktyni, żyjący w samowystarczalnych opactwach i prowadzący przyklasztorne gospodarstwa, przyczynili się do rozwoju wielu dziedzin, m.in. rolnictwa, ogrodnictwa, rzemiosła artystycznego, architektury. We wczesnym średniowieczu tworzyli intelektualną elitę Europy. W ich bibliotekach i skryptoriach zachowało się wiele skarbów literatury antycznej, przepisywanych i iluminowanych przez pracowitych mnichów. Do Polski benedyktyni dotarli w XI wieku. Wtedy to powstały dwa okazałe opactwa - w Tyńcu i Lubiniu. Oba, mimo burzliwej historii, przetrwały do dziś. Tynieckie opactwo benedyktynów wznosi się na wysokim, skalistym brzegu Wisły, na zachód od Wawelu. Tyniec, który obecnie jest dzielnicą Krakowa, był wówczas niewielką wioską. W połowie XI wieku wzniesiono tu opactwo benedyktyńskie, ufundowane prawdopodobnie przez Kazimierza Odnowiciela. Do dziś zachowały się niewielkie fragmenty pierwotnego budynku klasztornego z XI wieku. W XV, XVII i XVIII wieku klasztor przebudowywano. W wieku XIX popadł w ruinę. Jego odbudowę rozpoczęto po II wojnie światowej - wtedy też przeprowadzono prace wykopaliskowe, które przyniosły wiele niezwykle cennych i rzadkich znalezisk. Obok budynku klasztornego wznosi się barokowy kościół św. Piotra i Pawła, zbudowany na miejscu znacznie starszej świątyni romańskiej. Uwagę przykuwa niezwykle bogaty, charakterystyczny dla epoki baroku wystrój kościoła - okazałe stalle, monumentalne ołtarze z czarnego marmuru i polichromie. Zbudowane na wysokiej, stromej skale opactwo było obwarowane - do dziś zachowały się fragmenty murów obronnych z XV-XVIII wieku. Z oryginalnych, klasztornych zabudowań do naszych czasów dotrwał również drewniany spichlerz z przełomu XVIII/XIX wieku i XVIII-wieczna drewniana studnia. [PAT]
WIGIERSCY KAMEDULI
- Film dokumentalny
- Rok produkcji:1993
Na Równinie Augustowskiej, nad jeziorem Wigry, znajduje się barokowy zespół klasztoru kamedułów, z kościołem i eremami, ufundowany przez króla Władysława IV. Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny wzniesiono pomiędzy 1704 a 1745 rokiem. Eremy powstały na przełomie XVII i XVIII wieku. Refektarz z bramą wjazdową i wieża zegarowa pochodzą z końca XVII wieku. Dom gościnny, tzw. królewski, zbudowano w drugiej połowie XVIII stulecia. Wigierski klasztor kamedułów wyróżnia się wyjątkowo malowniczym położeniem - na półwyspie nad jeziorem, otoczonym lasami. Tu, z dala od zgiełku i spraw doczesnych, kameduli znaleźli swoją przystań. Jest to zakon o jednej z najsurowszych reguł, łączący elementy życia pustelniczego i wspólnotowego. Zgromadzenie Pustelników Kamedułów Góry Koronnej wyłoniło się w 1523 roku z zakonu kamedułów, założonego w roku 1012 przez św. Romualda z Rawenny. Założycielem nowego odłamu kamedułów był Paweł Justynian, który zreformował zakon w kierunku ściślejszego przestrzegania reguły pustelniczej. Do Polski pierwsi kameduli przybyli w 1603 roku, obecnie jest ich około 40. Celem kamedułów jest zjednoczenie z Bogiem przez życie kontemplacyjne. Milczenie, cisza, odosobnienie i modlitwa jest dla nich drogą prowadzącą do Stwórcy. Ważnym elementem ich dnia codziennego, oprócz modlitwy i kontemplacji, jest praca fizyczna. Życie w pustelni jest celowo monotonne, aby nic nie odciągało mnichów od skupienia w Bogu. W klasztorze nie ma radia ani telewizji, nie też ma urlopów ani odwiedzin. Od świata zewnętrznego mnichów odziela ścisła klauzura. Nie prowadzą duszpasterstwa, nie realizują zadań apostolskich. Całkowicie skupiają się na modlitwie i pracy. [PAT]
HISTORIA LWOWSKICH BENEDYKTYNEK
- Film dokumentalny
- Rok produkcji:1994
Historia zespołu klasztornego ufundowanego w Krzeszowie przez książąt z rodu Piastów Świdnickich dla ojców cystersów. Po kasacie zakonu przybyły na te ziemie siostry benedyktynki wysiedlone ze Lwowa. Ich losy i zasady najstarszej reguły zakonnej, według której żyją, zostaną przybliżone poprzez inscenizacje zrealizowane z udziałem mniszek. [PAT]
CYSTERSI Z WĄCHOCKA
- Film dokumentalny
- Rok produkcji:1995
Cystersi to zakon mniszy założony w 1098 roku przez Roberta z Molesmes w klasztorze Citeaux koło Dijon. Pierwszymi cystersami była grupa benedyktynów z klasztoru w Molesmes, zwolenników ścisłego przestrzegania reguły św. Benedykta i nawiązywania do życia eremickiego. Cystersi praktykowali surową ascezę, uprościli liturgię, zrezygnowali z beneficjów feudalnych i postanowili utrzymywać się z pracy własnych rąk - przede wszystkim z rolnictwa. Zakon zyskał na znaczeniu dzięki działalności samego Bernarda z Clairvaux i poparciu papieży. W XII wieku cystersi organizowali wyprawy krzyżowe i zakładali zakony rycerskie - m.in. słynny potem zakon templariuszy. W ciągu niecałych stu lat mieli już ponad 300 klasztorów w całej Europie. W Polsce pojawili się w 1143 roku. Do dziś zachowały się cenne zabytki ich budownictwa - m.in. w Wąchocku, Jędrzejowie, Sulejowie, Koprzywnicy, Henrykowie, Kołbaczu, Lubiążu, Oliwie, Mogile, Krzeszowie i Trzebnicy. Reguła cystersów obejmowała również przepisy dotyczące sztuki - szczególnie zaś architektury. Lista zasług zakonu na rzecz rozwoju cywilizacji jest bardzo długa. Cystersi byli znakomitymi rolnikami, orędownikami postępu. Jako pierwsi wprowadzili płodozmian i udoskonalili pług. Jako że zasadą konwentu była samowystarczalność, nie ograniczali się tylko do uprawy roli. Hodowali pstrągi, zajmowali się ogrodnictwem i zielarstwem, wyrabiali świece i dachówki, mieli własny system pocztowy, produkowali wino i piwo, parali się również metalurgią. Opactwo cystersów w Wąchocku, jako jedna z nielicznych XII- wiecznych fundacji, dotrwało do naszych czasów w prawie nie zmienionym kształcie. Zachował się tu pierwotny układ pomieszczeń, zgodny ze wskazaniami św. Bernarda z Clairvaux. Wąchockie opactwo powstało jako filia burgundzkiego konwentu w Morimond. Ufundował je biskup krakowski Gedko około 1179 roku, nadania zaś potwierdził Bolesław Wstydliwy. Wokół klasztornych zabudowań powstała osada, która w 1454 roku uzyskała prawa miejskie. Zarówno opactwo, jak i miasto, stały się zamożne, gdy cystersi rozwinęli górnictwo rud i kamienia, a od XV wieku również hutnictwo żelaza. Okres największej świetności Wąchocka zakończył się w 1656 roku, kiedy to książę siedmiogrodzki Rakoczy wraz ze Szwedami zajął i złupił opactwo, a miasto prawie doszczętnie spalił. Kolejne stulecia okazały się dla tutejszych zabytków bardziej łaskawe - nadal możemy podziwiać ich harmonijne, emanujące spokojem piękno. Późnoromański kościół wzniesiono w XIII wieku, jego wyposażenie pochodzi z okresu baroku i rokoka. Jeszcze starszy jest klasztor z romańskim kapitularzem i wczesnogotyckim refektarzem, przebudowanym w XVI i XVII wieku. Pałac opacki wzniesiono w pierwszej połowie XVI wieku. Z obwarowań zachowała się jedynie XVII-wieczna brama. [PAT]
FRANCISZKANIE Z KALWARII PACŁAWSKIEJ
- Film dokumentalny
- Rok produkcji:1996
Za panowania Jana Kazimierza, w widłach rzeki Wiatr i potoku Sopotnik na Pogórzu Karpackim, Andrzej Maksymilian Fredro u stóp wzgórza Pacław założył osiedle. Wkrótce sprowadził do niego franciszkanów, którzy w 1668 r. zbudowali klasztor, kościół, a na grzbiecie i zalesionych zboczach wzgórza, nazwanego później Kalwarią - 42 kapliczki. Wiązały się one ze szczególnym kultem, jakim franciszkanie otaczają Mękę Pańską. Od tamtego czasu do dziś, do ukrytej pośród bieszczadzkich gór i lasów Kalwarii Pacławskiej, kilka razy do roku zjeżdżają z całego kraju pielgrzymki, by od kapliczki do kapliczki obchodzić dróżki Golgoty. Z zainscenizowanych w programie scen z życia franciszkanów widzowie poznają regułę tego zakonu, a także historię zgromadzenia i obiektu klasztornego. [PAT]
BENEDYKTYNI Z LUBINIA
- Film dokumentalny
- Rok produkcji:1996
Benedyktyni to najstarszy zakon w chrześcijaństwie zachodnim - jego początki sięgają VI wieku i wiążą się z osobą św. Benedykta z Nursji. Założył on pierwsze wspólnoty w Subiaco i na Monte Cassino we Włoszech. W klasztorze na Monte Cassino spisał regułę, która upowszechniła się w pierwszej połowie IX wieku, kiedy to cesarz Karol Wielki uznał ją za przewodnią regułę mnichów w swoim państwie. Rozkwit zakonu rozpoczął się wraz z reformą Kościoła w wieku X. Wtedy to poważną rolę zaczęły odgrywać klasztory związane z opactwem w Cluny w Burgundii. Do Polski benedyktyni przybyli w XI wieku. Podobnie jak w innych krajach Europy, przyczynili się do rozwoju kultury, literatury, architektury sakralnej, ogrodnictwa i rzemiosła. Praca - obok modlitwy - jest istotnym elementem codziennego życia benedyktynów. Gospodarstwo klasztorne jest naturalnym źródłem utrzymania klasztoru i mnichów, pozwala też na rozdawanie jałmużny potrzebującym. W XI wieku w Polsce powstały dwa benedyktyńskie opactwa - w Tyńcu i Lubiniu. Oba istnieją do dziś. Nadal nie rozstrzygnięty pozostaje historyczny spór, które z nich powstało wcześniej. Lubiń to obecnie niewielka wieś położona na Pojezierzu Krzywińskim. Około 1070 roku przybyli tu benedyktyni z Belgii i założyli opactwo. W XII wieku stało się ono ważnym ośrodkiem religijnym i kulturalnym. Okres świetności i rozkwitu trwał do XVII wieku. W roku 1655 opactwo zostało zniszczone przez Szwedów. W roku 1797 rząd pruski skonfiskował majątki klasztorne. W roku 1836 nastąpiła kasata klasztoru. W roku 1924 benedyktyni wrócili do Libinia. Do dziś klasztorne zabudowania zachowały się w dobrym stanie. Początki kościoła parafialnego Narodzenia Najświętszej Marii Panny sięgają XII wieku. Romańską budowlę przebudowano następnie w wieku XV i później w okresie późnego baroku. Zachwyt może budzić wspaniałe wnętrze kościoła, którego wystrój - m.in. stalle i polichromie - pochodzą z XVIII wieku. Budynek klasztoru wzniesiono w pierwszej połowie XVII wieku, przebudowano w okresie baroku i częściowo rozebrano w wieku XIX. Mur i bramę kościelną wzniesiono pod koniec XVIII wieku. Do zespołu klasztornych zabudowań należy też kościół św. Leonarda z pierwszej połowy XIII wieku i dworek z pierwszej połowy wieku XVIII. Do dziś lubińscy benedyktyni prowadzą parafię pod wezwaniem Narodzenia NMP. Przy ich klasztorze działa grupa oblatów, czyli chrześcijan świeckich praktykujących w swym życiu duchowość benedyktyńską. W czym się ona przejawia, jak wygląda życie codzienne mnichów z Lubinia - o tym opowiada program. [PAT]
DOMINIKANIE Z GRÓDKA
- Film dokumentalny
- Rok produkcji:1997
Dzieje malowniczego fragmentu Krakowa, zwanego Gródkiem, wplecione w opowieść o znajdujacym się tam klasztorze dominikanek. Sygnaturka i mury klasztoru Na Gródku na dobre wtopiły sie w krajobraz Krakowa już w XVII wieku. Imię patronki kościoła Na Gródku, Matki Boskiej Śnieżnej, związane jest z wezwaniem jednej z czterech najważniejszych bazylik Rzymu - Santa Maria Maggiore. Stara legenda głosi, że gdy wybierano miejsce pod budowę tej świątyni (5 sierpnia) niespodziewanie spadł śnieg i pokrył jedno z rzymskich wzgórz. Zbudowana tam bazylika otrzymała imię Matki Boskiej Śnieżnej, podobnie - kościół Na Gródku. W księgach z klasztornej biblioteki odnaleźć można najstarszą historię krakowskiego Gródka. W czternastym wieku, w miejscu, w którym teraz stoi klasztor, znajdował się dwór wójta Alberta. Władysław Łokietek, po stłumieniu buntu, rozkazał zburzyć dwór Alberta i na jego miejscu postawić niewielką warownię. Rodzina Tarkowskich przebudowała go następnie na pałac, który księżna Anna Lubomirska przeznaczyła na klasztor dominikanek. Dawne mury przebudowano i nie opodal kościoła Mariackiego i Starego Rynku wzniesiono w latach 1621-1635 klasztor dominikanek i kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Śnieżnej. Plan klasztoru opiera się na nieregularnym czworoboku z wirydarzem pośrodku. Cztery klasztorne skrzydła przylegają do kościoła od strony wschodniej. Założycielem Polskiej Prowincji Dominikańskiej w XIII wieku był św. Jacek Odrowąż. W kolejnych stuleciach zakon dominikanów na trenie Polski rozwijał się i powstawało coraz więcej klasztorów męskich i żeńskich. Na przełomie XVII i XVIII wieku było ich siedemnaście. Film opowiada o historii klasztoru Na Gródku i regule dominikańskiej. W inscenizacjach odtworzone zostały stałe, niezmienne od wieków elementy życia klauzurowego. [PAT]
BERNARDYNI Z KALWARII ZEBRZYDOWSKIEJ
- Film dokumentalny
- Rok produkcji:1999
Początki sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej sięgają roku 1600 i wiążą się z osobą wojewody krakowskiego Mikołaja Zebrzydowskiego, który ufundował dwie kaplice, niewielki klasztor ojców bernardynów i barokowy kościół Matki Boskiej Anielskiej (obecnie bazylika mniejsza). Przez lata na wzgórzach położonych wokół bazyliki wzniesiono ponad 40 kaplic i małych kościołów. Obecnie Kalwaria Zebrzydowska jest największym centrum pielgrzymkowym w Polsce. Sanktuarium zostało wpisane na Światową Listę Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. W programie zostanie przedstawiona historia Kalwarii oraz zgromadzone tu cenne zabytki, a ponadto - zainscenizowane obchody święta zwanego Transitus, obchodzonego w rocznicę śmierci św. Franciszka z Asyżu, twórcy reguły zakonu bernardynów. Początkowo wojewoda Zebrzydowski zamierzał unfundować jedynie skromny kosciół i niewielki klasztor dla kilku zakonników, filię krakowskiego klasztoru bernardynów. Jednak w roku 1605, po przeczytaniu książki o Jerozolimie, postanowił wybudować pierwsze w Polsce naśladownictwo tamtejszej Kalwarii. W ten sposób narodził się plan budowy dróg Męki Pańskiej od Wieczernika do Grobu Chrystusa. Zebrzydowski, gorący czciciel Matki Bożej, dołączył również do tych założeń obiekty związane z kultem maryjnym. Plany wszystkich kościołów i kaplic sporządził Paweł Baudarth, z pochodzenia Belg. On również doglądał budowy, która trwała przez kilkanaście lat. Projektując poszczególne obiekty Paweł Baudarth wykazał się inwencją - budynki są niezwykle oryginalne pod względem architektonicznym. Zostały również starannie wykonane, dzięki czemu przetrwały do naszych czasów. W roku 1609 zakończono budowę kościoła klasztornego i klasztoru. W tym samym roku konsekracji tych obiektów dokonał biskup krakowski, a następnie przekazał je ojcom bernardynom. O tamtego czasu do dziś zakonnicy odprawiają nabożeństwa ku czci Męki Pańskiej, na które tłumnie ściągają wierni z całej Polski i z zagranicy. Misterium zaczyna się w Niedzielę Palmową i trwa do Wielkiego Piątku. Co roku bierze w nim udział ponad 100 tysięcy pielgrzymów. Pomiędzy 13 a 15 sierpnia, z okazji święta Matki Boskiej Zielnej, organizowany jest wielki odpust z procesjami. [PAT]
KANONICY REGULARNI LATERAŃSCY
- Film dokumentalny
- Rok produkcji:1999
Kanonicy regularni są najstarszym katolickim zakonem kleryckim zorganizowanym według reguły św. Augustyna. Wywodzi się od tzw. biskupich wspólnot kanonickich tworzonych od przełomu IV i V wieku, objętych wielką reformą po synodzie laterańskim w 1059 roku. Rok ten przyjmuje się za oficjalną datę powstania wspólnoty. Okres największego rozwoju zakonu przypada na XIII wiek, działało wówczas 4,5 tysiąca klasztorów kanoników regularnych - od Palestynu i Cypru po Islandię. Funkcjonowało ponadto około 40 różnych kongregacji, część z nich dała początek odrębnym zgromadzeniom, np. norbertanom i bożogrobcom. W 1959 roku powołano konfederację skupiającą większość z nich. Do Polski kanonicy regularni laterańscy trafili na przełomie XI i XII wieku. Jako pierwsze powstały prepozytury w Trzemesznie i Czerwińsku, następnie we Wrocławiu, Żaganiu, Kaliszu. W 1405 roku król Władysław Jagiełło osadził kanoników regularnych przy kościele Bożego Ciała w podkrakowskim Kazimierzu. Placówka ta, wcielona w 1859 roku do włoskiej prowincji kanoników laterańskich i podniesiona do rangi opactwa w 1861 roku, jako jedyna przetrwała kasaty 1864 roku. Po 1945 roku zakon przejął kilka placówek na Ziemiach Zachodnich, a w 1962 roku powstała polska prowincja księży kanoników regularnych laterańskich. Głównym zadaniem tej wspólnoty jest praca duszpasterska, ale również naukowa. Autorka reportażu odwiedziła z kamerą jedną z najstarszych w Polsce placówek kanoników regularnych laterańskich, znajdującą się w krakowskiej dzielnicy Kazimierz. Klasztorny kościół Bożego Ciała jest jedną z naszych najciekawszych budowli gotyckich. Godna uwagi jest również największa w kraju biblioteka klasztorna. W miejscowym skarbcu, którego ściany zdobią obrazy wybitnego renesansowego malarza i grafika, Lukasa Cranacha, można podziwiać m.in. zabytkowe romańskie monstrancje i kielichy, a także gotyckie ornaty. [PAT]
NORBERTANKI ZWIERZYNIECKIE
- Film dokumentalny
- Rok produkcji:1999
Najstarszy żeński klasztor w Polsce ufundowany u progu dwunastego stulecia przez księżnę Agnieszkę, żonę Władysława Wygnańca, historia jego niezwykłej bryły architektonicznej, która powstawała przez kilka wieków. Życie mieszkanek zwierzynieckiego klasztoru ukazane jest w kilku inscenizacjach opowiadających o tradycjach, zwyczajach i reliktach modlitwy brewiarzowej. Skarbiec norbertański otworzył po raz pierwszy swe podwoje, aby ukazać widzom pamiątki po władcach polskich, związanych z dziejami zgromadzenia. [PAT]
