THE LAST KLEZMER

• Podtytuł: LEOPOLD KOZLOWSKI. HIS LIFE AND MUSIC
• Tytuł polski: OSTATNI KLEZMER. LEOPOLD KOZŁOWSKI, JEGO ŻYCIE I MUZYKA

• Film dokumentalny
• Rok produkcji:
  1994
• Barwny, 83 min

Po ukończeniu studiów Amerykanin Yale Strom przybył do Europy Wschodniej, poszukując tu śladów żydowskiej kultury. Szczególnie interesowała go muzyka klezmerów - ocalałe z wojennej zagłady nieznane nagrania, zapisy nutowe, a przede wszystkim sami muzycy, którzy być może nadal występują. Wiedział, że przed II wojną światową w całej Europie Wschodniej tysiące ich grało żydowską muzykę ludową na weselach, pogrzebach, uroczystościach z okazji bar micwy. Udało mu się dotrzeć do ostatniego autentycznego klezmera w Galicji - Leopolda Kozłowskiego - uznanego kompozytora, pianisty, dyrygenta wyrosłego z wielowiekowej tradycji i nadal czynnie uprawiającego swój zawód. Po kilku latach korespondowania i nawiązaniu przyjaźni Leopold Kozłowski zaproponował Yale Stromowi, aby ten towarzyszył mu w wyprawie do rodzinnej miejscowości Przemyślany na Ukrainie. Artysta nie był tam od 50 lat. Z ich wspólnej podróży powstała wzruszająca, liryczna opowieść o losach nie tylko Leopolda Kozłowskiego i jego najbliższych, ale całego pokolenia Żydów, które zamieszkiwało wschodnie tereny Polski i których ogromna większość padła ofiarami holocaustu. Leopold Kozłowski pochodzi z muzycznej rodziny. Wspaniałym klezmerem był jego dziadek Pesach Brandwein i jego ojciec Cwi oraz jego jedenastu braci. Ojciec, utalentowany skrzypek, chciał z kolei przekazać muzyczne tradycje swoim dzieciom: Leopold (pianista) i jego o rok młodszy brat Dolko (skrzypek) już jako nastolatkowie odnosili sukcesy. W domu dwa razy w tygodniu odbywały się próby prowadzonego przez ojca zespołu. Do dziś stoi jeszcze kamienica, w której mieszkała cała rodzina. To był najszczęśliwszy okres w życiu w życiu Leopolda: miał kochającą rodzinę, dobrze im się powodziło. Z Przemyślan trasa podróży wiedzie do Lwowa, gdzie Leopold Kozłowski spotyka się ze starym przyjacielem, z którym razem walczył w partyzantce - emerytowanym stolarzem Szymonem Feinem. Mają wiele wspólnych wspomnień. Przede wszystkim jednak bohater odwiedza Cmentarz Łyczakowski, na którym w zbiorowych mogiłach leżą jego rodzice rozstrzelani przez Niemców. W lesie w okolicach Hanaczowa odmawia zaś modlitwę za brata, który zginął z rąk ukraińskich bandytów. Z tych miejsc pamięci zabierze woreczki z ziemią, które umieści przy symbolicznym grobie najbliższych na krakowskim cmentarzu. Do Krakowa bowiem rzuciły go losy po wojnie. Tu poznał swoją przyszłą żonę, tu studiował w konserwatorium dyrygenturę i kompozycję, tu w 1948 r. zorganizował Zespół Pieśni i Tańca tamtejszego Okręgu Wojskowego. Gdy w 1968 r. na fali antysemickiej nagonki musiał odejść z pracy w wojsku, związał się na długie lata z Teatrem Żydowskim w Warszawie. Dziś jest jedną z najważniejszych postaci corocznego krakowskiego Festiwalu Kultury Żydowskiej, przeżywającej swój renesans. To poprzez nią trwa pamięć o tych, którzy odeszli. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj