ARTYSTA. JERZY KALINA

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  1994
• Gatunek:
  Film o sztuce
• Barwny, 39 min

Jerzy Kalina, artysta plastyk i zarazem reżyser, "od zawsze" deklaruje niechęć do pomników jako dzieła sztuki. Uważa, że nie powinno się ich wznosić, gdyż z reguły są wyrazem słabości i niewiary w poprawę obecnej sytuacji. Jego sztuka wyrasta ze sprzeciwu wobec tradycyjnych, monumentalnych dzieł. Ukochał zwłaszcza twórczość antypomnikową - ulotną i efemeryczną - tzw. akcje i instalacje. Aranżuje je na ulicach i placach, na dworcach, w winiarniach itp. Wykorzystuje w nich najprostsze przedmioty codziennego użytku: wiadra blaszane, drabiny, krzesła, zyskujące nowy wymiar dzięki zmieniającym się kontekstom. Jedną z najgłośniejszych wczesnych akcji twórcy było "Przejście" z 1977 r. Na zbiegu ulic Świętokrzyskiej i Mazowieckiej w Warszawie wśród tłumu przechodniów pojawiły się pewnego dnia niemal naturalnej wielkości postacie, do złudzenia przypominające ich samych - ludzi śpieszących do pracy, kobiety obwieszone siatkami, pchające wózki z dziećmi. Szare, zastygłe sylwetki o twarzach pozbawionych wyrazu. Stopniowo zagłębiały się w chodnikowych płytach, by pojawić się znów po drugiej stronie przejścia dla pieszych. Reakcje i skojarzenia przechodniów były najróżniejsze - od interpretacji bardzo przyziemnych po filozoficzne. Nikt jednak nie pozostał obojętny, sporom i dyskusjom nie było końca. I o to właśnie chodzi artyście, by ze swą sztuką docierać do zwykłych ludzi, rozbudzać ich wyobraźnię, szokować ich proponowaną kombinacją różnych dziedzin sztuki: działań parateatralnych i plastycznych, muzycznych i obrzędowością ludyczną, przełamywać stereotypy w patrzeniu na sztukę. Jej miejsce, zdaniem twórcy, jest bowiem nie tylko w galeriach i salonach, lecz także w codziennym życiu. Przede wszystkim jednak Kalina chce zmusić widzów do refleksji nad otaczającym ich światem, "otworzyć" na przekazywane im treści. Co pragnie przekazać światu? Początkowo podejmował problemy bliskie środowisku twórczemu - poczucie wyobcowania ze społeczeństwa, funkcjonowanie w zamkniętym kręgu problemów formalnych. Później, inspirowany przez sprawy ważne dla społeczeństwa i narodu, uprawiał sztukę zaangażowaną w polską rzeczywistość, niepozbawioną jednak cech uniwersalnych. I tak, w jego dziełach z lat 80. przewijały się wątki powstania "Solidarności", wprowadzenia stanu wojennego, śmierci ks. Popiełuszki. Podejmował próby wejrzenia w stan zbiorowej świadomości, analizy wszechobecnego poczucia lęku i zagrożenia. Większość akcji i instalacji organizował wówczas w kościołach, a symbolika chrześcijańska, zawsze zresztą obecna w jego pracach, teraz wyraźnie je zdominowała. Choć Kalina kojarzony jest przede wszystkim ze swymi słynnymi akcjami, to nie można zapomnieć, że jest to twórca daleko bardziej wszechstronny. Ten absolwent wydziału malarstwa warszawskiej ASP z 1971 r. nie namalował po studiach wprawdzie ani jednego obrazu, uważając je za nazbyt odległe od tego, co dzieje się w realnym życiu. Niemniej malarstwo i grafikę uprawia - jak twierdzi - w filmie. Reżyserował szereg filmów animowanych, m.in. "Muszla" (1975 r.), "Ludwik" (1976 r.), "Solo na ugorze" (1981 r.)., czy "Szychta" (1988r.). Zajmuje się też, choć rzadko, scenografią teatralną. Kalina zasłynął ponadto jako twórca grobowca ks. Jerzego Popiełuszki, znajdującego się w obejściu kościoła św. Stanisława Kostki w Warszawie. Za swą działalność otrzymał wiele nagród i wyróżnień, m.in. nagrodę im. Bł. Brata Alberta i Nagrodę Artystyczną Roku 1987 w dziedzinie plastyki. Jest również laureatem licznych nagród filmowych. Film "Artysta - Jerzy Kalina" prezentuje sylwetkę i różnorodną działalność twórcy. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj