"JA, KTÓRY MAM PODWÓJNE ŻYCIE..." CZYLI DYLEMAT JOSEPHA CONRADA
- Film dokumentalny
- Produkcja:Polska
- Rok produkcji:1988
- Gatunek:Film o sztuce, Film biograficzny, Dokument inscenizowany
- Barwny,
Inscenizowany film biograficzny o życiu i twórczości Józefa Konrada Korzeniowskiego, angielskiego pisarza polskiego pochodzenia, znanego w świecie jako Joseph Conrad. Popularność jego prozy w Wielkiej Brytanii, Europie i Stanach Zjednoczonych odbiła się szerokim echem w Polsce. Osoba i twórczość pisarza były przedmiotem ożywionych polemik. Krytycy zarzucali mu brak patriotyzmu, wytykali, że porzucił kraj dla korzyści materialnych, że sprzeniewierzył się obowiązkowi narodowemu odchodząc od ojczystego języka i pisząc po angielsku w czasach, gdy ojczyznę zniewolili zaborcy. Eliza Orzeszkowa oburzała sie, że Korzeniowski wzbogaca kulturę Anglosasów, "którym nawet ptasiego mleka nie brakuje". Znacznie rzadziej pojawiały się głosy broniące pisarza w imię prawa jednostki do dowolnego wyboru miejsca, w którym najpełniej może realizować swoje talenty. Kręgi opiniotwórcze przychylne Korzeniowskiemu zwracały uwagę, że jego działalność przyczynia się do większej chwały ojczyzny, że bierze on udział w "międzynarodowej walce o skarby materialne i moralne, z których znaczna część wróci do ojczyzny". Józefa Korzeniowskiego bardzo bolała wrogość rodaków. Wielokrotnie w swoich wspomnieniach wracał do tych polemik. Czy rzeczywiście z powodów konformistycznych opuścił kraj? Czy pisząc po angielsku miał na uwadze sławę i pieniądze? Czy obce mu były uczucia patriotyczne? Na te i wiele innych pytań związanych z życiem i pisarstwem Josepha Conrada odpowiada film. Autorzy wykorzystują liczne materiały archiwalne m.in. z muzeów we Lwowie, Warszawie, Krakowie oraz fragmenty utworów literackich. [TVP]
Ekipa
pełna
|
skrócona
|
schowaj
- Reżyseria
- Reżyser II
- Scenariusz
- Lektorw napisach imię: Bogdan
- Zdjęcia
- Współpraca operatorska
- Oświetlenie
- Scenografia
- Scenograf II
- Współpraca scenograficzna
- Dekoracja wnętrz
- Kostiumy
- Muzyka
- Wykonanie muzykiorkiestrawokaliza
- Dyrygent
- Konsultacja muzyczna
- Dźwięk
- Montaż
- Współpraca montażowa
- Charakteryzacja
- Współpraca charakteryzatorska
- Efekty specjalne
- KonsultacjaBarbara Koc
- Kierownictwo produkcji
- Kierownictwo planu
- Produkcja
- Obsada aktorskaJózef Conrad Korzeniowski
- Bohater
1
- Część
- 57 min
Pierwsza część tryptyku przedstawia dzieciństwo Józefa Korzeniowskiego i lata spędzone z rodzicami na Ukrainie. Przypomina bohaterskich przodków ze strony ojca i matki oddanych ojczyźnie, którzy w walce o jej suwerenność poświęcali majątki, swobody, a nawet życie. Prezentuje sylwetki rodziców oraz polityczną i literacką działalność ojca, Apolla Korzeniowskiego. Opowiada o aresztowaniu ojca, śledztwie i zesłaniu całej rodziny w głąb Rosji, do mroźnej, mokrej i wrogiej Wołogdy. Chora na gruźlicę Ewelina Korzeniowska zmarła na wygnaniu w 1865 roku, jej syn Józef Konrad miał wówczas jedenaście lat. Kilkuletni chłopiec nie zdawał sobie sprawy z politycznej sytuacji, jednak od najmłodszych lat chłonął atmosferę patriotycznej służby ojczyźnie. Wspomnienia dzieciństwa, zatroskanej matki, która zawsze miała dla niego promienny uśmiech, zachował do końca życia. Mówił o sobie: "Życie wspomnieniami to okrutne zajęcie. Ja, który mam podwójne życie, jedno zaludnione tylko przez cienie, które z biegiem lat stają się coraz droższe, wiem coś o tym".
2
- Część
- 72 min
Druga część inscenizowanego filmu biograficznego o życiu i twórczości Józefa Konrada Korzeniowskiego, światowej sławy pisarza znanego pod pseudonimem Joseph Conrad.Odcinek przedstawia młodość Konrada - począwszy od smutnego okresu po śmierci matki, powrotu z ojcem z wygnania, poprzez lata spędzone we Lwowie i Krakowie, wstrząs, jakim było odejście ojca po długiej chorobie, początki fascynacji morzem i wykrystalizowanie się marzeń o zostaniu marynarzem, aż do ich realizacji i dojścia po wielkich trudach do stopnia kapitana. Konrad był bardzo wrażliwym chłopcem, rozmiłowanym w literaturze, o silnie ukonstytuowanych przez obydwoje rodziców uczuciach patriotycznych. W wieku sześciu lat czytał już po polsku i francusku dzieła wielkich romantyków, poezję i prozę, m.in. powieści Wiktora Hugo i Charlesa Dickensa. W czasie choroby ojca i po jego śmierci czytanie stało się sposobem na ukojenie bólu. Mając 15 lat oświadczył opiekunom, że chce zostać marynarzem. Decyzja ta została przyjęta ze zdziwieniem i zgorszeniem. Niełatwo było Konradowi przekonać wuja, Tadeusza Bobrowskiego, by przychylił się do zamiarów młodzieńca. Zdawał sobie sprawę, że dla krewnych jego zamysł był niezrozumiały. Polak, szlachcic - marynarzem? To nieprawdopodobne. Konrad, choć raniły go posądzenia rodziny o lekkomyślność, fanaberie, głupotę i sprzeniewierzenie się tradycji, obstawał przy swoim. "W chwilach samotnych rozmyślań chwytam się na odpieraniu argumentów i zarzutów wypowiedzianych przed laty przez głosy umilkłe na zawsze. Znajduję odpowiedzi, których napastowany chłopiec nie mógł znaleźć po prostu dlatego, że sam siebie nie rozumiał. Moje powołanie było dla mnie równie tajemnicze, jak dla tych, którzy rządali żebym im siebie wytłumaczył" - zapisał w swych dziennikach, wspominając z pozycji dojrzałego mężczyzny tamtem burzliwy okres. W 1874 roku w wieku 17 lat wyjechał z listami polecającymi do Marsylii. Po raz pierwszy ujrzał bezmiar wód, wymarzone morze, dla którego zerwał z otoczeniem i życiem, jakie wiedli przodkowie.Trwoniąc czas i pieniądze wystawił na trudną próbę uczucia i cierpliwość wuja. Zdobywał pierwsze doświadczenia na morzu i pierwsze doświadczenia miłosne. Jako praktykant odbył rejsy m.in. na Martynikę, później do Indii Zachodnich. Od 1878 roku służył w brytyjskiej marynarce handlowej dochodząc pomimo licznych przeciwności do upragnionego stopnia kapitana. Pływał po Morzu Śródziemnym, Atlantyku, Oceanie Spokojnym i Indyjskim, poznał Australię, Indie, Syjam, Afrykę, wyspy Archipelagu Malajskiego i dziewiczych regionów w północno-wschodniej części Borneo, przeżył wiele przygód, które później stały się pożywką dla jego twórczości. W 1886 roku otrzymał obywatelstwo brytyjskie, a w 1894 zrezygnował z żeglowania. Jednak ponad 20 lat spędzonych na morzu, lat wypełnionych ciężką pracą marynarza, który nieraz musiał znosić drwiny, złośliwości i humory kapitanów, pozostały na zawsze w żywych wspomnieniach, podobnie jak wspomnienie bliskich z ojczystego kraju. W pamięci przetrwał także "potężny głos wieczystych wiatrów, szmer wielkiego morza, który przeniknął w głąb lądu aż do mojej kołyski, aż do moich nieświadomych uszu" - zwierza się w swych dziennikach Korzeniowski.
[www.tvp.com.pl]
3
- Część
- 59 min
Ostatnia część biograficznego tryptyku o Józefie Konradzie Korzeniowskim, polskim szlachcicu, kapitanie marynarki brytyjskiej, światowej sławy pisarzu znanym pod pseudonimem Joseph Conrad. Film przedstawia ostatnie cztery dekady z życia niezwykle barwnej i interesującej postaci - zakończenie kariery marynarza, początki pisarstwa, sukces jego prozy, śmierć ukochanego wuja Tadeusza Bobrowskiego, założenie rodziny oraz dylematy moralne wrażliwego człowieka o silnych uczuciach patriotycznych, pomawianego często przez rodaków o dezercję, sprzeniewierzenie się tradycji rodzinnej i wyparcie polskiego języka, a tym samym polskości. Dotknięty chorobą Konrad Korzeniowski w 1894 roku zrezygnował z żeglowania. Rok później ukazała się jego pierwsza powieść "Szaleństwo Almayera". Egzotyka opisywanych krajobrazów, ludzi i zdarzeń umocniona potęgą słowa Józefa Konrada zjednała mu czytelników, a także przychylność brytyjskiej krytyki. Lata spędzone na morzu, rejsy do odległych, niezwykłych zakątków świata, zebrane doświadczenia i emocje stały się niewyczerpanym źródłem natchnienia. Zirytowany licznymi deformacjami nazwiska, przyjął pseudonim Joseph Conrad, czyniąc z drugiego nadanego mu na chrzcie imienia nazwisko. Mienił się ostatnim marynarzem żaglowym i ostatnim, który opisuje dawne życie na morzu. Oburzał się jednak, gdy postrzegano go jako twórcę pisującego wyłącznie o morzu, twierdził, że tym, co go interesuje i co stanowi sedno jego pisarstwa jest "nieujarzmiony ocean życia ludzkiego". Najbardziej bolały go zarzuty o brak patriotyzmu i wyparcie się uciemiężonej pod zaborami ojczyzny. Wiele miejsca w swoich dziennikach i w korespondencji z rodakami poświęcił na odpieranie tych ataków. "Pływając po kuli ziemskiej nigdy ani myślą, ani sercem nie oddaliłem się od kraju" - napisał w liście do dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej. Dochodzące z Polski głosy krytyczne na temat jego życiowych wyborów - żeglowania pod banderą brytyjską i pisania w języku angielskim były niczym bolesny, stale uwierający duszę cierń. Joseph Conrad wydaje kolejne książki. Zakłada rodzinę, ma dwóch synów. W 1914 roku razem z najbliższymi przyjeżdża do Polski - odwiedza Kraków, na dłużej zatrzymuje się w Zakopanem. Namiętnie czyta polską literaturę nadrabiając wieloletnie zaległości, nawiązuje kontakty z twórcami, zaprzyjaźnia się ze Stefanem Żeromskim. Po powrocie do Anglii podejmuje działania na rzecz restytucji niepodległej Polski, publikuje m.in. obszerny artykuł "Zbrodnia rozbiorów", po raz kolejny dając wyraz głębokich uczuć patriotycznych. W życiu Konrada Korzeniowskiego miały miejsce dwa mistyczne zdarzenia - pierwszym była myśl o żeglowaniu, niepojęta dla niego samego jakaś tajemnicza konieczność, która kazała mu porzucić wszystko i wyjść na przeciw nieznanemu. Drugim było pisanie w języku angielskim. Obie kwestie zaważyły na losach Korzeniowskiego, obie były powodem wewnętrznej walki i nieustającej udręki, zwłaszcza, że nie sposób było racjonalnie wyjaśnić je surowym krytykom. Joseph Conrad zmarł w 1924 roku, na trwałe wpisał się do literatury angielskiej i światowej.
[www.tvp.com.pl]
