GRANDE EDUCATOR (IGNACY DOMEYKO)

• Film dokumentalny - fabularyzowany
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  1988
• Gatunek:
  Film biograficzny
• 55 min

Mickiewicz w części III "Dziadów" uwiecznił go jako Żegotę. Ignacy Domeyko był młodzieńcem o wyjątkowych zdolnościach i sile charakteru. Po ukończeniu szkoły pijarów wstąpił na Uniwersytet Wileński. W 1819 roku przyjęto go do Towarzystwa Filomatów. W listopadzie 1823 roku wraz z Adamem Mickiewiczem, Tomaszem Zanem i innymi znalazł się w zamienionym na więzienie klasztorze Bazylianów. Dzięki usilnym staraniom stryja, wyrok otrzymał niewielki. Kiedy jednak w listopadzie 1830 roku wybuchło powstanie, przystąpił do niego. W konsekwencji znalazł się na emigracji. Los rzucił go do Chile. Poświęcił temu krajowi 46 lat życia. Nazwano go tam Grande Educator - wielkim wychowawcą - a nawet apostołem nauki. Lucyna Smolińska i Mieczysław Sroka opowiadają o jego pracowitym życiu w bardzo interesującym dokumencie, który budują z bogatych archiwaliów, pism Domeyki i sekwencji fabularyzowanych. Stryj w nastoletnim Ignacym rozbudził zamiłowanie do nauk przyrodniczych. Młodzieniec zapisał się więc na Wydział Fizyczno-Matematyczny Uniwersytetu Wileńskiego, gdzie z zapałem słuchał wykładów Jędrzeja Śniadeckiego. W 1822 roku otrzymał tytuł magistra filozofii za pracę dotycząca rachunku różniczkowego. Wcześniej jednak zapisał się też na Wydział Literacko-Historyczny. Tam poznał Adama Mickiewicza. Został jednym z jego przyjaciół i powierników. Po wyjściu z więzienia, skazany na ścisły nadzór w miejscu zamieszkania, osiadł w Zapolu, gdzie zarządzał folwarkiem stryja. Wkrótce zasłynął jako wzorowy gospodarz. Realizując zasady filomatów, zmniejszył pańszczyznę, krzewił oświatę, zorganizował szkołę wiejską. Kiedy wybuchło powstanie, podjął się misji kurierskiej. Nie powiodła się. Przyłączył się do oddziałów Chłapowskiego. Odznaczył się w bitwie pod Szablami. W lipcu 1831 roku jego brygada została zepchnięta do granicy, a potem internowana w Kłajpedzie. Od władz pruskich Ignacy Domeyko otrzymał paszport na wyjazd do Francji. W Paryżu zaczął jako wolny słuchacz uczęszczać na Sorbonę, do College de France. Interesował się matematyką, fizyką, chemią, geologią. Za namową prof. geologii Elie Beaumonta wstąpił do Szkoły Górniczej, co zdecydowało o jego całym dalszym życiu. W 1837 roku Domeyko ukończył tę szkołę z odznaczeniem. W grudniu tegoż roku świeżo upieczony inżynier górnictwa z przedstawicielem rządu chilijskiego podpisał umowę na objęcie stanowiska profesora chemii i mineralogii w kolegium w Coquiumbo, małej miejscowości na północy kraju. Kontrakt opiewał na 6 lat. Miał nadzieję, że przez ten czas w ojczyźnie coś zmieni się na lepsze. Złudne to były nadzieje. W Coquiumbo wykonał ogromna pracą organizując od podstaw laboratorium, organizując grupy studentów, podejmując wyprawy badawcze, także na obszarach, których wcześniej nie dotknęła stopa człowieka. Okrył wiele minerałów, złoża miedzi, srebra, złota, węgla i saletry. Wykonał pierwszą przeglądową mapę geologiczną Chile. Wyniki swych drobiazgowych, szeroko zakrojonych badań zawarł w pracy "Mineralogia". Był też autorem blisko 180 prac z dziedziny geologii, mineralogii, fizyki, chemii, a także podręczników dla pierwszych pokoleń chilijskich górników. Ulepszał kopalnie, domagał się poprawy warunków pracy górników. Zreformował kodeks górniczy i zyskał miano ojca górnictwa chilijskiego. Ciekawił go cały kraj, jego przeszłość, ludność, warunki życia, obyczaje. Dotarł do szczepu Arankanów, niegdyś prawowitych właścicieli ziem chilijskich. Napisał o nich książkę i zorganizował muzeum etnograficzne, prezentujące ich kulturę. Dostrzegając, że blisko 90 proc. społeczeństwa chilijskiego to analfabeci, w 1842 roku przedstawił projekt zreformowania szkolnictwa publicznego, oparty na wzorach KEN. Przeniósł się do Santiago. Został członkiem Rady Wychowania Publicznego. Wprowadził system metryczny, wyprzedzając w tym państwa Ameryki i wiele europejskich, opracował projekt reformy monetarnej i zmiany w systemie celnym. W uznaniu zasług otrzymał obywatelstwo Chile. Dokonania Ignacego Domeyki w Chile są ogromne. Poświęcił temu krajowi 46 lat życia, cały czas tęskniąc za krajem i ciągle łudząc się, że to jemu odda swe umiejętności. W końcu już u schyłku życia przyjechał do Europy na 4 lata, odwiedził rodzinne strony na Litwie, podróżował po Polsce. Jesienią 1888 roku wyprawił się ponownie do Chile, by dotrzymać słowa danego przyjaciołom, że ich jeszcze odwiedzi. Zmarł tam 23 stycznia 1889 roku, pracując do ostatnich dni. Jego pogrzeb stał się manifestacją narodową. Dziś jego nazwisko można odnaleźć na mapie Chile w wielu nazwach geograficznych. Pobrzmiewa w nazwach wielu minerałów. Nazywane są nim ulice, place, szkoły, biblioteki. Dom, w którym mieszkał w Santiago, zamieniono na muzeum. Postać tego wspaniałego człowieka i jednego z największych Polaków w ojczyźnie, niestety, nie jest nazbyt znana.

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj