STRAŻNIK SKARBÓW TATR I PODTATRZA

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  1995
• Gatunek:
  Film biograficzny
• Barwny, 39 min
  Film powstał w cyklu "Wielcy znani i nieznani".

Nazywano go "strażnikiem skarbów Tatr i Podtatrza". Kornel Makuszyński wpisał kiedyś do księgi pamiątkowej Muzeum Tatrzańskiego poświęcone mu strofy: "Baco najmilszy! Niezłomny strażniku/ Smutnego bardzo lamusa pamiątek!/ Widzę Cię, kiedy w zimnym pokoiku/ Samotny siedzisz: zadumany świątek...". Adresat tego wiersza, Juliusz Zborowski, urodził się w roku 1888 we Lwowie. Uczył się w Nowym Sączu i Krakowie, studiował językoznawstwo na Uniwersytecie Jagiellońskim i w Lipsku. Już od 1911 roku prowadził badania lingwistyczne w terenie, zajmował się przede wszystkim gwarą podhalańską oraz nazwami geograficznym Podhala i Tatr. Jako pierwszy zastosował fonogram do utrwalania muzyki, pieśni i gwary podhalańskiej. W roku 1918 został - jak sam to określił - pierwszym ceprem na stanowisku redaktora góralskiego pisma, "Gazety Podhalańskiej". Na jej łamach prowadził kampanię publicystyczną w sprawie objęcia granicami Polski Spiszu i Orawy. Pracował też w Komitecie Plebiscytowym dla Spisza i Orawy. Mając 33 lata objął funckję dyrektora Muzeum Tatrzańskiego, stało się to w momencie, gdy muzeum przenoszone było do nowo wybudowanego, murowanego gmachu zaprojektowanego przez Stanisława Witkiewicza i Franciszka Mączyńskiego. Nowa siedziba wzniesiona została ze składek społecznych, o które apelowali m.in.Jan Kasprowicz, Ignacy Paderewski, Henryk Sienkiewicz, Stefan Żeromski pisząc - "Ta żywotna instytucja podźwignięta w Zakopanem przez biedne i porozdzierane społeczeństwo za czasów niewoli i wojny, stanie się jednym z widomych znaków naszej kultury i na pewno pracami swymi wywdzięczy się sowicie przyszłej, wolnej, zjednoczonej Ojczyźnie". Nowy dyrektor placówki przyjął na siebie te zadania, nakreślone przez wybitnych przedstawicieli polskiej kultury. Kierowane przez Zborowskiego Muzeum Tatrzańskie stale wzbogacało swoje zbiory i systematycznie opracowywało je z pomocą wybitnych specjalistów. Placówka spełniała faktycznie rolę regionalnego instytutu naukowego, współpracowała z Państwową Radą Ochrony Przyrody, Wojewódzkim Urzędem Konserwatorskim, Polskim Towarzystwem Tatrzańskim. W gmachu muzeum działał także bezpłatny hotel dla uczonych zwany żartobliwie przez dyrektora Grand Hotelem. Powstała także regionalna biblioteka naukowa, wydawane były książki o tematyce tatrzańskiej. Sam Zborowski napisał ponad 650 prac z zakresu etnografii, pogranicza etnografii i historii i oczywiście gwary podhalańskiej, uchodził przecież za najlepszego jej znawcę. W latach okupacji Juliusz Zborowski chronił zbiory muzealne przed rozproszeniem i zniszczeniem i mimo wielu trudności powiększał je - zgromadził wówczas m.in. cenny zbiór lokalnej prasy podziemnej, materiały dotyczące okupacji na Podhalu. Dzięki jego zapobiegliwości tuż po zakończeniu wojny muzeum wznowiło swoją działalność. W roku 1950 Muzeum Tatrzańskie zostało upaństwowione i odtąd posiada stały budżet. Pozwoliło to na zwiększenie liczby stałych pracowników i skromne inwestycje. W roku 1962 w Domu Turysty w Zakopanem odbyła się uroczystość z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej Juliusza Zborowskiego i czterdziestolecia kierowania Muzeum Tatrzańskim."Związałem się z tą ziemią, oczarowało mnie Podhale, nie to wyidealizowane, tylko to prawdziwe, to z tym codziennym życiem, z tym trudem, z tą sztuką, z tą muzyką i z tym tańcem, ale też z tą ciężką pracą, z dobrymi i złymi stronami" - powiedział jubilat. Juliusz Zborowski zmarł 15 czerwca 1965 roku, w wieku 77 lat. Swą ostatnią drogę z Muzeum Tatrzańskiego na cmentarz odbył na góralskiej furce. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj