PIĘKNE LATA NIEWOLI

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  1996
• Gatunek:
  Film o sztuce, Film biograficzny
• Barwny, 40 min

Janusz Nasfeter, jeden z najwybitniejszych polskich reżyserów, opowiada o latach swego dzieciństwa i młodości, wydarzeniach okresu okupacji i tuż po wojnie. Owe wspomnienia stały się inspiracja dla jego twórczości. Reżyser opowiada także o tych wydarzeniach, które są kanwą filmu, jaki już nie powstanie.
"Janusz Nasfeter, jeden z najwybitniejszych polskich reżyserów, opowiada o latach swego dzieciństwa i młodości, wydarzeniach okresu okupacji i tuż po wojnie. Owe wspomnienia stały się inspiracja dla jego twórczości. Reżyser opowiada także o tych wydarzeniach, które są kanwą filmu, jaki już nie powstanie. Jest to szczególny portret 72-letniego, nieżyjącego dziś, mężczyzny którego życie przebiegało w okresach dni zniewoleń Polski: niemieckiej okupacji 1939-1945 i w okresie radzieckiej hegemonii w latach 1945-1989. Epopeja Nasfetera to piesza wędrówka na wschód, w poszukiwaniu punktu mobilizacyjnego. Nigdy nie został żołnierzem Września - zagarnięty na wschodzie Polski przez okupujące Kraj wojska sowieckie po 17 września 1939 roku. Przerażające opresje i przeżywanie manifestującego się piękna tradycji, przyrody, szczególnych ludzkich zachowań - stanowią punkt zwrotny: inicjację dziecka, które staje się mężczyzną. Oto schwytany na własnej ziemi przez wrogów ze wschodu, prowadzony na śmierć, a potem uratowany kaprysem tych samych wrogów, a właściwie jednego człowieka o wrażliwym sercu, Nasfeter zostaje przy życiu. Wkrótce zobaczy "wagony ze Stalinami" - konwojowane na zagarnięte przez Armię Czerwoną polskie ziemie posągi Stalina, które w planach sowieckich mają się stać przedmiotem kultu podbitej ludności... Przedzierając się ku okupowanej, z kolei przez Niemców, Warszawie - młody uciekinier widzi nad Bugiem gehennę tych, którzy gnani i poniżani z zachodu przez hitlerowców - Żydzi polscy - zanurzają się, w ucieczce na wschód, w fale rzeki Bug, giną od serii c.k.m.-ów sowieckich, bo "władza radziecka", na cześć której śpiewają "Międzynarodówkę" jest dla nich tak samo okrutna jak nazizm. Warszawa wita młodego mężczyznę nędzą, utratą wszystkiego co miała bogata niegdyś rodzina, i nowym doświadczeniem: jest to codzienna, prosta, ciężka praca, żeby utrzymać siebie, młodziutką żonę i dziecko. Drugim doświadczeniem jest ciągła ucieczka w lęku, że zaangażowanie pomocy jeszcze biedniejszym, na przykład Żydom, może się okazać wyrokiem śmierci ze strony hitlerowców. Wśród tej wegetacji w różnych miejscach, wśród najprzeróżniejszych zajęć - Nasfetera nie opuszcza, a właściwie potężnieje w Nim potrzeba przeżywania, a potem TWORZENIA PIĘKNA. Najcięższe doświadczenie życiowe przeciwstawia najdelikatniejszym przeżyciom estetycznym. Koszmar obiektywnej sytuacji zaczyna przetwarzać swoistym organicznym popędem - w twórczość malarską i literacką. Dwaj potężni sprawcy koszmaru - nazistowskie Niemcy i stalinowska Rosja, rzuciły się sobie do gardeł, i w wyniku tej konfrontacji do drzwi Nasfetera, który ukrywa się przed okupantem niemieckim, dobija się którejś nocy 19944 roku nowy okupant: radziecki oficer ciągnącej ku Berlinowi Czerwonej Armii. Ucieczka Nasfetera do Lublina, ośrodka marionetkowej "władzy ludowej", która ma grasować aż do 1989 roku, stanowi następny i nowy etap doświadczeń. Nie udała się ucieczka na Zachód, trzeba już na zawsze zostać w zniewolonej Polsce. Trzeba znów z koszmaru uczynić obszar dla piękna, pocieszenia i dobra. Nasfeter rozpoczyna studia filmowe. Paradoksalnie, broni swej suwerenności dobrocią i naiwnością - i właśnie to, a nie konformizm dało mu szansę, unikatowemu artyście, tworzącemu filmy o owej inicjacji, którą sam przeszedł: to filmy o dzieciach dochodzących do granicy przeżyć i świadomości, które zastrzeżone są dla dorosłych. Jego wspaniałe filmy chronią go przed nagonkami, bo są nagradzane na Zachodzie. Swoistym komentarzem dla tego paradoksalnego życia artysty, zniewolonego a ciągle niepodległego, jest jego opowieść o nieszczęsnym pobycie z własnym filmem na festiwalu w Moskwie, gdzie najgłębiej odczuł, kim jest artysta w totalitarnym systemie. Jest jednak tajemnicą tej duszy, w jaki sposób odgradza się od zależności i lęku, od utraty godności i posłuszeństwa wobec zła. Nasfeter eksponuje kilka spośród tropów prowadzących do jego tajemnicy. Jest nią umiejętność odnajdywania piękna i radość przeżywania z tego powodu. Jest nią umiejętność wysnuwania refleksji z najdrobniejszych obserwacji. Jest nią także umiejętność spojrzenia na siebie jak na obiekt obserwacji - a więc możliwość samooceny i autoironii. Ezopowa postawa. Tak jak tamten starożytny artysta - Janusz, mój starszy przyjaciel, może mówić z promiennym stoicyzmem o minionych epokach jako o "pięknych latach niewoli".
[strona internetowa G. Królikiewicza"]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj