HARCERSKA SPRAWA

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  1998
• Gatunek:
  Reportaż historyczny
• 33 '

W czerwcu 1950 roku, podczas rozprawy przeprowadzonej w sali olsztyńskiego ratusza, Wojskowy Sąd Rejonowy skazał kilku członków Harcerskiej Organizacji Podziemnej "Iskra", największej konspiracyjnej organizacji młodzieży w Polsce. Wydarzenie to jest dziś niemal zupełnie zapomniane. Film, utrzymany w formie dokumentalnej relacji, przypomina je przytaczając wspomnienia członków "Iskry", dokumenty przechowywane do dziś w Muzem Warmii i Mazur oraz bogatą ikonografię. W roku 1946 w Olsztynie i jego okolicy ZHP rozwinęło wspaniałą działalność, przyciągającą do jego szeregów tysiące młodzieży. Był to jeszcze czas, w którym organizacja bezpośrednio nawiązywała do swoich przedwojennych i wojennych tradycji. W 1948 roku wszystko się zmieniło. ZHP poddano zabiegom "reformatorskim", korzystając z wzorów sowieckiej organizacji pionierskiej. Olsztyńska młodzież zdecydowała się stawić temu opór. W takiej atmosferze z inicjatywy Wiesława Kazberuka powstała H.O.P "Iskra". W szybkim czasie wstąpiło do niej około 200 osób. Przyświecały im ideały niepodległościowe i o wolność Polski, znajdującej się pod sowiecką okupacją, harcerze z "Iskry" mieli zamiar walczyć w przyszłości z bronią w ręku. Przygotowując się do tego zadania prowadzili działalność sabotażową, wzorując się na Szarych Szeregach. Na przykład zamalowywali czarną farbą tablice z nazwą ul. Stalingradzkiej, która pojawiła się w miejsce Jagiellońskiej. Wydawali i kolportowali gazetkę "Czyn". Najbardziej spektakularne zaś było wystąpienie podczas procesji Bożego Ciała w 1949 roku w czarnych chustach, za co wszystkich, którzy ośmielili się tak zademonstrować swoje poglądy, wyrzucono z szeregów ZHP. Chłopcy i dziewczęta z "Iskry" zachowywali zasady głębokiej konspiracji, co zresztą dla tych nastolatków żyjących jeszcze w atmosferze wspomnień o wojennym bohaterstwie polskich harcerzy było niezmiernie atrakcyjne. W 1950 roku jednak prawdopodobnie ktoś "sypnął". Zaczęły się aresztownia i przesłuchania, a potem rozprawa. Była to pierwsza, pokazowa rozprawa, która miała udowodnić, że wszelkie działanie przeciwko nowej władzy zostanie wykryte i surowo ukarane. W jej toku prokurator zażądał dla występujących przeciw ideom socjalizmu i nowemu porządkowi państwa kary śmierci. Ostatecznie Wiesława Kazberuka skazano na 12 lat więzienia. Pozostali - Ryszard Wrzos, Kazimierz Kalinowski, Dyonizy Dogwiłło, Halina Szulc-Machitko, Franciszek Rodziewicz - otrzymali wyroki po 10 lat więzienia. Janusz Tywoniak - 3 lata. Kazberuk wyszedł na wolność w 1956 roku. Dziś żyje w Kanadzie. Inni siedzieli krócej. To oni właśnie w filmie opowiadają o "Iskrze", a oprócz nich także Danuta Żółtańska-Jaroszewska, Jadwiga Kuczmarska-Pindor i Hanna Główczyk, które uniknęły sądu. Emisję filmu poprzedzi rozmowa autorki cyklu "Świadkowie XX wieku", Krystyny Mokrosińskiej, z zaproszonymi do studia świadkami wydarzeń w powojennym harcerstwie i historykami. (źródło: www.tvp.com.pl)

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj