DEMOKRYT Z ABDERY CZYLI SOBEK WALCZAK Z RYNIASU

• Odcinek serialu
• Rok produkcji:
  2000
• 10 min

Narrator jest pewien, że atomy wymyślił nie Demokryt z Abdery, lecz Sobek Walczak z Ryniasu. Już jako mały chłopiec siadywał nad potokiem, by wypatrzyć pstrąga, dziwował się temu, co widzi i zastanawiał, co jest prawdą, a co zwidem. Kiedy dorósł, wszystkich zadziwił. Kiedy człek ma jakąś sprawę, dowodził, powinien ją brać na rozum, bo zmysły nas zwodzą. Wszystko, co odbieramy zmysłami, to zwidy - a pod nimi są atomy. Atomy zaś to takie małe okrąglice, jak kamyki wyjęte z potoku, w które tak się wpatrywał w dzieciństwie. Te okrąglice chwytają się siebie i trzymają razem. A jak ich się dużo nachwyta, to z nich powstaje kamień, mech, drzewo, wróbel i człek. I każdy to widzi i słyszy, lecz co innego widzi, a co innego jest. Bo świat go mami, chyba że ma rozum - wtedy wie. Sobek Walczak z Ryniasu dużo jeździł. Był w Ludźmierzu, Myślenicach, raz nawet przez góry doszedł do Popradu. Zawsze jednak wracał do swojej wsi. A na starość już nigdzie się z niej nie ruszał, bo wiedział, że nie spotka niczego nowego - tylko atomy. Umierał podhalański Demokryt w domu siostry, w Rzepiskach. Kobieta się trapiła, że stanie się to w Zielone Świątki, niedzielę lub poniedziałek, kiedy miała być na weselu. Sobek to wiedział. By siostrze nie psuć planów, kazał sobie dać ciepłego chleba. Wąchając jego atomy przeżył święta i doczekał środy. Z pogrzebem Sobka były kłopoty. Że niby w Boga nie wierzył. Ale za to Bóg wierzył w Sobka. I w jego atomy pewnie też.
[www.tvp.com.pl]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

ANAKSAGORAS Z KLADZOMEN CZYLI WOJTEK GĄSIENICA-BYRCYN Z ZAKOPANEGO

• Odcinek serialu
• Rok produkcji:
  2000
• 10 min

W odcinku o Anaksagorasie z Kladzomen okazuje się, że tak naprawdę był to Wojtek Gąsienica - Byrcyn ze Zakopanego, słynny dyrektor Tatrzańskiego Parku Narodowego, "któremu kazali pilnować lasów państwowych". Anaksagoras - Byrcyn zauważył, że światem rządzi rozdzielanie i łączenie. Tak jest ze śmiercią i z narodzinami. A najlepiej dostrzec to w Tatrach na Rusinowej Polanie, gdy unosi się nad nią puch mleczów. Unosi się i miesza# Czy trzeba lepszego dowodu na to, że "świat jest boski: i góry som boskie, i kwiotecki boskie, i zyjątka boskie i wsytko powstało z boskiej mocy?" Ale, jak lubił powtarzać sam Tischner i jak mówi jeden z bohaterów "Może i świat jest boski, Wojtuś, ale dziewcęta som nase".

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

ANTYSTENES CZYLI STASZEK SZEWCZYK Z MIASTA

• Odcinek serialu
• Rok produkcji:
  2000
• 8 min

Na Podhalu jest wielu Szewczyków, a między nimi niemało Staśków, ale w mieście na ulicy Królowej Jadwigi jest tylko jeden Staszek Szewczyk i jego to, zdaniem Narratora, Grecy przemianowali na Antystenesa i nazwali cynikiem. Był jednym z najważniejszych cyników. Z tą nazwą jest cała historia, bo "cynik" z grecka znaczy tyle co "pies". Jedni twierdzą, że to dlatego, iż Antystenes rozprawiał siedząc na psiej budzie. Inni - że Antystenes-Staszek Szewczyk miał psie życie. Ale naprawdę jest inaczej. Po podhalańsku cynik znaczy "czy nikt?". Bo patrząc na Staszka i na tych, którzy go słuchali można było pomyśleć: takie to nikto. Kiedy jednak posłuchało się, o czym mówił, trzeba było zaraz zmienić zdanie: to jest ktoś! Antystenes, czyli Staszek Szewczyk z miasta, mawiał, że mądremu człowiekowi nic nie jest obce ani też nic dla niego nie jest niemożliwe. Radził przyjaciela szukać wśród uczciwych, dzielnych i sprawiedliwych. Cnota bowiem to broń, której nikt ani nic nie może odebrać. Lepiej z niewieloma dobrymi być przeciw wszystkim złym, niż z wieloma złymi przeciwko niewielu dobrym. Staszek był mądry konkretnie, w odróżnieniu od Sokratesa, czyli Jędrka Kudasika, który był mądry ogólnie i byłby zginął, gdyby go jego baba, mądra konkretnie, nie uratowała. Staszek więc najbardziej lubił wolność. Miał ją w sobie, w duszy i sercu. Miał w duszy mur, którym odgradzał się od świata. I nie było takiej siły, która by go przez ten mur spętać mogła. Prędzej dałby się zabić niż dać się przerobić na cudze kopyto. A do szczęścia dużo mu nie trzeba było, sam sobie wystarczał. Mówił o sobie, że jest bogaty, bo ma co chce, patrzy na to, co jest tego warte, a słucha tego, co jest tego godne. Romka Dzibonia nauczył odróżniać to, co jest jego, od tego, co jego nie jest. Rzekł mu mianowicie, że jego jest to, co sobie zamarzy. I tak w Romku urodził się poeta: zamarzył sobie świat i go miał. Wymarzony świat zawsze lepszy od prawdziwego.
[www.tvp.com.pl]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

HIPOKRATES CZYLI WINCENTY GALICA Z BIAŁEGO DUNAJCA

• Odcinek serialu
• Rok produkcji:
  2000
• 8'30''

Hipokrates naprawdę nazywał się Wincenty Galica z Białego Dunajca. Starożytny ród Galiców na Podhalu albo szedł do wojaczki, albo do muzykowania. Tylko jeden się wyrodził i został lekarzem. I to pierwszym lekarzem, który odrzucił zabobony i lecząc posługiwał się rozumem i wiedzą. To on mówił, że lekarz to też artysta - tyle, że od ludzi. Dlatego też wymyślił przysięgę, która nakazuje służyć przede wszystkim ludziom.

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

PARMENIDES CZYLI JÓZEF ZATŁOKA

• Odcinek serialu
• Rok produkcji:
  2000
• 10'

Parmenides naprawdę nazywał się Józek Zatłoka z Cyrwiennego To przedstawiciel eleatów, a po góralsku "dunajcanów", bo siadali nad Dunajcem i filozofowali. Ale Zatłoka jako pierwszy wprowadził dedukcję, zauważając, że uwodzą nas zmysły. Aby więc odkryć prawdę należy spojrzeć w głąb samego siebie, gdzie ukryta jest prawda. Niestety, tego właśnie ludzie zwykle się najbardziej boją.

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

EMPEDOKLES CZYLI TADEUSZ ZACHWIEJA

• Odcinek serialu
• Rok produkcji:
  2000
• 10'

Empedokles naprawdę nazywał się Tadeusz Zachwieja ze Szczawnicy. To on stwierdził, że rządzi cyfra cztery światem, bo i żywioły są cztery: woda i powietrze, ogień i zimno. Z ich zmieszania powstaje świat i dlatego też jest w nim wszystkiego po trochę. Podobnie jak w każdym człowieku: "Razi cię ludzka pycha? Boś sam pyszny" mówi Zachwieja. A poza tym wymyślił najlepszą kwaśnicę na Podhalu.

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

PLATON CZYLI WŁADEK TREBUNIA TUTKA Z BIAŁEGO DUNAJCA (1)

• Odcinek serialu
• Rok produkcji:
  2005
• 12 min

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

ARYSTOTELES CZYLI TADEK PUDZISZ Z GRONKOWA (1)

• Odcinek serialu
• Rok produkcji:
  2005
• 8 min

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

PLATON CZYLI WŁADEK TREBUNIA TUTKA Z BIAŁEGO DUNAJCA (2)

• Odcinek serialu
• Rok produkcji:
  2005
• 11 min

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

PLATON CZYLI WŁADEK TREBUNIA TUTKA Z BIAŁEGO DUNAJCA (3)

• Odcinek serialu
• Rok produkcji:
  2005
• 10 min

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj