ZAWSZE WIERNI

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  1994
• Barwny, 39 min

W kościele św. Jacka na warszawskiej Starówce umieszczono w latach siedemdziesiątych tablice poświęcone pamięci czterech generałów, komendantów Armii Krajowej - Michała Tokarzewskiego, Stefana Grota Roweckiego, Tadeusza Bora-Komorowskiego i Leopolda Okulickiego. W filmie przedstawione zostały mało znane fragmenty ich życiorysów . Pierwszy z bohaterów gen. Michał Tokarzewski urodził się we Lwowie i z tym miastem związany był przez całe życie. Już jako student medycyny w Krakowie został członkiem PPS. Po latach powie, że socjalizm pojmował wówczas w kategoriach ludzkich, chrześcijańskich, nie materialistycznych, dialektycznych, czy marksistowskich. W Krakowie też wstąpił do Związku Strzelców i stamtąd wyruszył na wojnę. Za odmowę przysięgi na wierność Austrii został internowany i aresztowany. Po zwolnieniu z więzienia rozpoczął działalność w Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1920 roku wystąpił z PPS i związał się z Polskim Towarzystwem Teozoficznym, a następnie z ruchem wolnomularskim. Był czcigodnym bratem w loży "Św. Graala" - stąd też wzięło się jego zakonne imię Torwid. Kilka lat po I wojnie awansował do stopnia generała brygady i został dowódcą 19 dywizji piechoty w Wilnie. Tuż przed następną wojną, ze wschodnich kresów przeniesiono go na stanowisko dowódcy VII Okręgu Wojskowego w Toruniu, najbardziej zagrożonego odcinka. W czasie kampanii wrześniowej podczas działań wojennych armii "Poznań" i "Comone" był dowódcą etapów, a później straży tylnej oddziałów wycofujących się do Warszawy. Do stolicy przedarł się 19 września. Jeszcze przed kapitulacją Warszawy zgłosił się do gen. Juliusza Rómmla, wyrażając gotowość zorganizowania zbrojnego oporu narodu przeciwko okupantom. Zbiegło się to z rozkazem Naczelnego Wodza przywiezionym do oblężonego miasta, powierzającym to zadanie gen. Rómmlowi. Ten przekazał pełnomocnictwo gen. Tokarzewskiemu. Tak powstała organizacja pod nazwą Służba Zwycięstwu Polski, przekształcona później w Związek Walki Zbrojnej, a Torwida mianowano dowódcą jego lwowskiego odcinka. W 1940 roku został aresztowany przez władze radzieckie. Nie rozpoznano go jednak i z więzienia w Dniepropietrowsku przewieziono do więzienia pod Archangielskiem. Wkrótce został zidentyfikowany przez NKWD. Otrzymał propozycję kolaboracji. Gdy odmówił, trafił na Łubiankę. W 1941 roku został dowódcą 6 dywizji piechoty Armii Polskiej w ZSRR, a w 1943 roku zastępcą dowódcy wojsk polskich na Bliskim Wschodzie. Po wojnie osiadł na Wyspach Brytyjskich. Zachowała się jego korespondencja w poszukiwaniu pracy w Anglii. Zmarł w 1964 roku w Casablance, pochowany jest w Londynie. W filmie przedstawione zostały równie obszerne fragmenty biografii pozostałych komendantów największej podziemnej armii w okupowanej Europie, ilustrowane materiałami pochodzącymi z archiwów rodzinnych, Instytutu Historycznego im. Władysława Sikorskiego w Londynie, ze zbiorów prywatnych i państwowych. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj