W BIAŁY DZIEŃ

• Film fabularny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  1980
• Premiera:
  1981. 03. 16
• Gatunek:
  Film psychologiczny, Film historyczny, Film polityczny
• Barwny, 2510 m, 89 min
  
  Lokacje: m.in. Kraków, Rumunia (sceny "włoskie").
  
  W filmie wykorzystano materiały archiwalne ze zbiorów Filmoteki Narodowej i Wytwórni Filmów Dokumentalnych.

W pierwszym dziesięcioleciu XX w., w Polsce podzielonej między trzy mocarstwa zaborcze, nasilają się ruchy niepodległościowe. Bohater filmu, 20-letni "Biały", jest bojownikiem konspiracyjnej organizacji. Działa w jej służbach specjalnych i wykonuje wyroki. Poznajemy go w momencie, gdy zabija oficera carskiej policji. Uwięziony, niespodziewanie dla siebie samego zostaje zwolniony przez sędziego śledczego. Dręczy go niepewność, na ile to zwolnienie jest policyjną prowokacją, mającą doprowadzić policję do organizacji. Mimo to nawiązuje kontakt z ukochaną kobietą, Ewą, żoną jednego z przywódców organizacji. Zwierza się jej ze swych podejrzeń, ale Ewa bagatelizuje rozterki chłopaka.
Sąd partyjny skazuje na śmierć wybitnego pisarza i publicystę za współpracę z tajną policją. "Biały" otrzymuje rozkaz wykonania wyroku po procesie przed trybunałem obywatelskim w Krakowie, mającym służyć za parawan sądu kapturowego. "Biały" jedzie do Krakowa, uczestniczy w procesie, poznaje środowisko intelektualne tego miasta, żywo zainteresowane "sprawą". Nie znajduje w procesie przekonywających dowodów winy pisarza. Budzą się w nim podejrzenia, że jest to część policyjnej prowokacji rosyjskiej. Poglądy pisarza są w obecnej chwili niewygodne dla organizacji, która nie szuka sposobu, by mu pomóc. "Biały" buntuje się przeciwko taktyce partii. Ewa nie podziela jego wątpliwości i zrywa z nim, oskarżając go o słabość.
"Biały" decyduje się być posłuszny rozkazowi i wyjeżdża w ślad za pisarzem do Włoch. Krąży wokół ofiary, szukając dogodnej chwili i okoliczności do wykonania wyroku. Wreszcie zastaje pisarza samego w domu, jednakże w ostatniej chwili cofa się. Wraca do Warszawy i staje przed sądem partyjnym. Zapytany, dlaczego nie wykonał rozkazu, odpowiada, że nie był przekonany o winie pisarza. Ale nie był także przekonany o jego niewinności. Nie był pewien. Ta odpowiedź przesądza o jego losie. Po wyjściu z sądu zostaje zastrzelony przez innego bojownika organizacji.

Scenariusz filmu powstał na podstawie książki Władysława Terleckiego "W biały dzień". W napisach czołowych twórcy zastrzegają: "Akcja dzieje się po stłumieniu rewolucji 1905 r., w okresie nasilenia prowokacji w ruchu rewolucyjnym, a bohaterowie filmu nie są postaciami historycznymi". Trudno tu jednak nie wspomnieć o jednej z największych i najtragiczniejszych zagadek historii literatury polskiej, o sprawie Stanisława Brzozowskiego. Ów pisarz i filozof został oskarżony o współpracę z ochraną i skazany na śmierć przez konspiracyjny sąd PPS, a następnie przez sąd obywatelski w roku 1909. Wyroku jednak nigdy nie wykonano, a Brzozowski zmarł we Włoszech na gruźlicę. Edward Żebrowski nie skoncentrował się jednak na szczegółowym odtworzeniu tej sprawy. Skupił się natomiast na sprawie tragicznego rozdarcia młodego socjalisty, któremu zlecono wykonanie wyroku.

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj

Nagrody

schowaj

• 1981
  Gdańsk (Festiwal Polskich Filmów Fabularnych)-Nagroda Główna "Srebrne Lwy Gdańskie"
  Edward Żebrowski
• 1981
  Gdańsk (Festiwal Polskich Filmów Fabularnych)-Wyróżnienie Honorowe
  za rolę
  Michał Bajor
• 1981
  Gdańsk (Festiwal Polskich Filmów Fabularnych)-Wyróżnienie Honorowe
  za zdjęcia
  Witold Stok